BOLLYWOOD ALS EXPORTPRODUCT

Bollywood is een samentrekking van Hollywood en Bombay, de vroegere naam van Mumbai. In de films staat het ontsnappen aan de dagelijkse sleur, het escapisme, centraal. De films duren vaak 2,5 uur of langer en er zit vaak veel muziek en dans in, het zijn dus ook vaak musicals. Bollywood is nooit echt populair geweest in het Westen, het is meer op de eigen cultuur gericht. De laatste tien jaar is hier een verandering in te zien, net zoals in  1991 toen India zijn deuren opende voor het buitenland.  Door de globalisering die opkwam, kwam ook Mumbai, de stad waar de Bollywoodfilms worden gemaakt, op als wereldstad. Een van de factoren die bijdraagt aan het ontwikkelen van een wereldstad is de culturele export (Krätke, 2010). Bij Mumbai is Bollywood dus de culturele export. Het is namelijk ook de grootste (gemeten aan aantal geproduceerde films per jaar) filmindustrie ter wereld. Door de globalisering zijn de films die in Bollywood worden gemaakt,  geëxporteerd over de hele wereld. Hierdoor kwam Bollywood op de wereldkaart terecht en begon Mumbai, waar de Bollywoodfilms geproduceerd worden,  zich te onderscheiden als een culturele wereldstad.  De link die door Krätke wordt gelegd, dat de culturele export bijdraagt aan de ontwikkeling van een stad, is dus al ooit onderzocht maar dit wordt nu dus in dit paper toegespitst op de opkomende wereldstad Mumbai. In dit paper wordt dus ook de volgende centrale vraag gesteld: In hoeverre heeft Bollywood bijgedragen aan de ontwikkeling van Mumbai als wereldstad? Door beantwoording van deze vraag zouden andere opkomende steden in een soortgelijke situatie een voorbeeld kunnen nemen aan Mumbai en zo hun stad op de kaart te zetten en sociaal- economisch te laten groeien. Om deze vraag makkelijker te kunnen beantwoorden zijn er verschillende deelvragen opgesteld. Om zichzelf op de kaart te zetten gebruiken steden hun cultureel kapitaal (Krätke, 2010).  Of dit effect heeft op de ontwikkeling van een stad moet blijken uit de volgende deelvraag: In hoeverre draagt de culturele export van steden bij aan de ontwikkeling van de stad? Na deze vraag wordt er gekeken naar Bollywood. Bollywood maakte oorspronkelijk alleen maar films die dienden als een vorm van ontsnapping aan het dagelijkse leven, maar tegenwoordig worden er ook films gemaakt die meer neigen naar de realistische films van Hollywood. Deze films worden gelabeld onder de naam Bollylite (Joshi, 2010). Om te onderzoeken of deze verandering invloed heeft op de export van Bollywood is de volgende deelvraag geformuleerd: In hoeverre heeft de verandering van Bollywoodfilms van de laatste tien jaar invloed gehad op de internationale bekendheid en export van Bollywood? Tegenwoordig wonen en werken er vele Indiërs in het buitenland. Deze mensen kunnen er voor zorgen dat Bollywoodfilms worden gedistribueerd in hun buurt (Vandevelde e.a., 2013). Daarom de derde deelvraag: In hoeverre heeft de Indiase diaspora invloed op de ontwikkeling van Bollywood? Na de beantwoording van deze deelvragen zal een conclusie volgen in hoeverre Bollywood dus invloed heeft op de ontwikkeling van Mumbai als wereldstad.

HOOFDSTUK 1: IN HOEVERRE DRAAGT DE CULTURELE EXPORT VAN STEDEN BIJ AAN DE ONTWIKKELING VAN DE STAD (ALS WERELDSTAD)?

“Een wereldstad is een stad die een directe en wezenlijke invloed op de wereldpolitiek heeft door sociaal-economische, culturele en/of politieke middelen.” (Friedmann, 1986). Friedmann geeft hier een hele simpele definitie van een wereldstad. In werkelijkheid zijn er tegenwoordig verschillende rangen van wereldsteden (Globalisation and World Cities Research Network [GaWC] World Cities List, 2010). Het GaWC heeft deze lijst samengesteld aan de hand van een aantal criteria en formules (Taylor e.a., 2010). Mumbai behoort  tegenwoordig tot een van de hoogste rangen der wereldsteden (zie bijlage 1.2). Friedmann maakt duidelijk dat een wereldstad invloed op de wereldpolitiek kan hebben door middel van onder andere culturele middelen. Zou het misschien daarom zijn dat Mumbai tegenwoordig behoort tot een van de hoogste rangen?

De aanwezigheid van cultuur is dus duidelijk een  kenmerk van een wereldstad. Steden onderscheiden zich door het culturele imago van de stad (Krätke, 2010). Met het woord cultuur worden twee verschillende soorten bedoeld, ten eerste,  de cultuur van de stad zelf in de vorm van de normen en waarden van de bevolking en bijvoorbeeld de traditionele keuken. Ten tweede is er de culturele industrie in de vorm van filmindustrie of bijvoorbeeld musical industrie. Dit staat ook wel bekend als culturele economie (Throsby, 2001). Dit paper concentreert zich meer op de culturele economie van een wereldstad.

De laatste jaren is er door de globalisatie en de ontwikkeling van de technologie een enorme tendens te zien in de internationale distributie van culturele economie (Held e.a., 1999, p.16).
De culturele economie is enorm breed en heeft raakvlakken met andere sectoren, zoals de media-industrie en communicatietechnologie. De filmindustrie bijvoorbeeld produceert films, die bekend worden gemaakt onder de bevolking door de media-industrie in de vorm van bijvoorbeeld recensies. Deze recensies worden verspreidt door de steeds meer ontwikkelde communicatietechnologie (Baldwin e.a., 1996) die ze via verschillende media distribueert zoals bijvoorbeeld het internet, televisiereclames of in de krant. Voor de verspreiding van de culturele producten zoals films moet er binnen de stad wel sprake zijn van een goede infrastructuur om de distributie van de films goed te laten verlopen. Met infrastructuur wordt in deze zin niet alleen bedoeld het bestaan van goede verbindingen in de vorm van bijvoorbeeld snelwegen, maar ook goed werkende televisieschotels en internetverbindingen, dus de technologische infrastructuur. Doordat deze sectoren allemaal enorm zijn gegroeid, gaat de culturele economie van een stad een steeds grotere rol spelen bij de ontwikkeling van de stad op  het internationale toneel.

Maar hoe helpt deze culturele economie dan precies bij het ontwikkelen van een stad tot wereldstad? De wereldsteden Tokyo, London en New York staan bekend om hun financiële economieën. Binnen deze drie steden zijn een groot aantal multinationals gehuisvest en tussen deze drie steden bestaat er een financieel netwerk (Daniels e.a., 2012).

Ook de steden met een grote culturele economie hebben een netwerk. (zie afbeelding 2)

Zoals je ziet in de afbeelding werken de verschillende culturele industrieën met elkaar samen om bijvoorbeeld een film tot stand te krijgen. Dit netwerk heeft invloed op de lokale en regionale mediabedrijven die onderdeel zijn van het netwerk, ze komen in contact te staan met de culturele globalisatie (Krätke, 2010).

Een ander onderdeel van culturele economie is het filmtoerisme, wat bestaat uit vier verschillende vormen: filmstudio’s en filmproducenten naar een bepaalde locatie te lokken en zo de locatie aan de rest van de wereld te laten zien, mediapubliciteit opwekken door middel van publiciteit rond de film en zijn locaties, marketingactiviteiten organiseren die de filmlocatie promoten na de productie en als laatste perifere marketingactiviteiten die het potentiële filmtoerisme exploiteert (Hudson & Ritchie, 2006). In de tabel hieronder zie je de impact van het filmtoerisme op de filmlocatie.

Tabel 1: Impact van de film op de filmlocatie

Bron: (Krätke, 2010)

Door de stijging in distributie van de culturele productie dankzij verbeterde communicatietechnologie en marketing is de culturele economie een steeds belangrijkere rol gaan spelen in de globaliserende wereld en daarbij ook de wereldsteden. Dit komt niet alleen door de netwerken die ontstaan,maar ook door het filmtoerisme, waardoor de locaties ook wereldwijd bekend worden en hiervan dus kunnen profiteren.

HOOFDSTUK 2: IN HOEVERRE HEEFT DE VERANDERING VAN BOLLYWOODFILMS VAN DE LAATSTE TIEN JAAR INVLOED GEHAD OP DE INTERNATIONALE BEKENDHEID EN EXPORT VAN BOLLYWOOD?

Bollywoodfilms worden vaak gemaakt om te ontsnappen aan de dagelijkse sleur. Er zit een hoog gehalte van escapisme in en dit komt tot uiting in de films door realisme met fantasie te mixen (Dwyer, 2010). De Bollywoodfilms zijn over de hele wereld populair, maar dan vooral bij de Indiase migranten. Hoewel de films in Azië redelijk populair zijn (Roy, 2013), waren de films in de westerse wereld niet bijzonder populair en was vooral Hollywood bekend. Dit veranderde allemaal toen in 2008 de film Slumdog Millionaire uitkwam, geregisseerd door de Britse Danny Boyle. De film won 8 Oscars, 4 Golden Globes en kreeg ook nog 110 andere prijzen en 62 nominaties (IMDb, 2009). Tevens staat in op de 216de plaats in de top 250 aller tijden.

De film kreeg lovende recensies, niet alleen van het publiek maar ook van deskundigen. Toch riep het gemengde reacties op onder de Indiase bevolking (van der Heijden, 2009). Bewoners van de sloppenwijken voelden zich beledigd dat hun levenswijze zo werd geportretteerd in de film. Het gevoel van belediging sloeg gauw om in trots toen de film overladen werd met prijzen en het bleek dat er sprake was van Brits-Indiase samenwerking.

De film breekt met de oude filmtradities van Bollywood, het ontsnappen aan de werkelijkheid (Dwyer, 2010). Slumdog Millionaire laat juist de rauwe realiteit zien van de leven in de sloppenwijken van Mumbai. De film wordt als voorbeeld gebruikt voor de belangrijke verandering in de functie van Bollywoodfilms, maar het is zeker niet de enige (van der Heijden, 2009).

Ook de globalisering en India als rijzende speler op de wereldkaart zorgt voor een verandering in de functie van Bollywoodfilms (Matusitz & Payano, 2012). Bollywood dringt steeds meer door in de Verenigde Staten en specifiek in Hollywood. Er is sprake van samenwerking tussen Hollywood en Bollywood in de vorm van een gezamelijk opgerichte productiemaatschappij, de Reliance Big Company. Ook gaan er steeds meer Amerikaanse acteurs spelen in Bollywoodfilms. Zo speelde Sylvester Stallone al in de Indiase film Accursed Love.

Deze samenwerking heeft geleidt tot een nieuwe vorm van Bollywood, dat door Joshi (2010) Bollylite wordt genoemd. De Bollylite films wijken af van de traditionele films die Bollywood produceert, waarin het escapisme centraal staat. De Bollylite films zijn realistischer en zijn ook meer op andere landen, bijvoorbeeld de Verenigde Staten, gericht (Joshi, 2010). Opvallend is dat deze films internationaal succes hebben en het ook goed doen onder de Indiase diaspora, maar dat deze films onder de bevolking in India een stuk minder populair zijn. Dit komt ten eerste omdat de films afwijken van de traditionele functie van de Bollywoodfilms, en ten tweede omdat ze erg internationaal zijn gericht, waarin veel figuranten in voor komen met dure pakken en juwelen, zoals in de film K3G, die een van de hoogste opbrengsten ooit voor een Indiase film in de Verenigde Staten heeft behaald, maar in India ergens op de tweehonderdste plaats staat.  De Indiase bevolking heeft hier niets mee, maar de Bollylite films zijn juist wel populair onder de Indiase migranten. Dit komt doordat deze mensen al meer geïntegreerd zijn in de westerse wereld.

Door de verandering van functie in de Bollywoodfilms, van escapisme naar meer realistisch, neigen de films meer naar Hollywoodfilms en zijn ze toegankelijker geworden voor de rest van de wereld, hierdoor ontstaan ook samenwerkingsverbanden met andere filmindustrieën. Deze verandering is in gang gezet door de globalisering, wat leidde tot de film Slumdog Millionaire, die  tot stand is gekomen door Brits-Indiase samenwerking. Bollywood is nu populair over heel de wereld, maar het zijn niet de traditionele films van Bollywood die overal populair zijn.

HOOFDSTUK 3: IN HOEVERRE HEEFT DE INDIASE DIASPORA INVLOED OP DE ONTWIKKELING VAN BOLLYWOOD?

India heeft de op een na grootste diaspora in de wereld, na die van China. De wereldwijde Indiase gemeenschap wordt geschat op meer dan 25 miljoen mensen (Ministry of Overseas Indian Affairs [MOIA], 2012). Deze grote groep kijkt nog steeds graag naar Indiase televisie, waaronder ook Bollywoodfilms. Daarom worden er overal op de wereld van deze films gedraaid in bioscopen (Vandevelde e.a., 2013). De laatste jaren zijn de bezichtigingen van Bollywoodfilms in bioscoopfilms afgenomen, maar neemt het aantal Indiërs dat buiten India woont en op de een of andere manier naar de Indiase films kijkt juist toe, mensen kijken nu bijvoorbeeld via de kabeltelevisie naar Bollywoodfilms. De verbeterde communicatie- en informatietechnologie zorgt niet er niet alleen voor dat er  een verschuiving optreedt van de bioscoopstoel naar de huiskamer, maar dat ook de frequentie waarmee de Indiase migranten naar Bollywoodfilms kijken stijgt (Thussu, 2012).

Dankzij de verbeterde communicatie- en informatietechnologie is het dus een stuk gemakkelijker geworden voor Indiase migranten om thuis naar Bollywoodfilms of musicals te kijken. Dit kan ook effect hebben op de naaste omgeving van de Indiase migranten. De migranten raden het aan bij hun buren waardoor zij ook in contact komen te staan met de Indiase filmindustrie en hij dus meer bekend wordt. Dat niet alleen Indiase migranten naar Bollywoodfilms kijken als deze gedraaid werden in een bioscoop, maar ook andere etnische groepen, bleek al uit een eerder onderzoek (Vandevelde e.a., 2013). Deze films werden vaak alleen gedraaid op afwijkende tijdstippen zoals vroeg in de ochtend op zondag. Toch bleek dat er een aantal (niet-Indiase) bezoekers op afkwam. Hieruit wordt geconcludeerd dat dankzij de verbeterde technologieën er nog meer interesse zal zijn in Bollywoodfilms, aangezien er uit eerder onderzoek bleek dat niet-Indiase er moeten voor deden om deze films te bekijken en dat nu niet meer hoeft.

De toenemende globalisering zorgt ervoor dat de migratie vanuit India stijgt doordat veel studenten in het buitenland gaan wonen en werken, waardoor het aantal Indiërs dat in het buitenland woont ook stijgt (Docquier & Rapoport, 2012). Doordat er dus meer Indiërs in het buitenland komen te wonen, worden er in grotere getalleen meer mensen in de buurt van de Indiase migranten ook bekend met Bollywood.

Een ander fenomeen is dat dankzij de globalisering er een nieuwe middenklasse Indiase migranten is ontstaan. Waar voorheen vooral rijke Indiërs migreerden, is het nu ook de middenklasse die uit India vertrekt. Daarbij komt ook kijken dat door de verbeterde communicatie- en informatietechnologie, het kunnen bekijken van Bollywoodfilms niet alleen meer iets is voor de elites, maar ook voor de lagere klassen (Thussu, 2006).

Dankzij de Indiase diaspora is Bollywood dus over heel de wereld bekend. Dit is alleen maar toegenomen door de globalisering en de verbeterde communicatie- en informatietechnologie. Opmerkelijk is dat de verbetering van de technologie vooral te danken is aan Indiërs (Thussu, 2012).

CONCLUSIE

“Now in Mumbai a crew of hundreds is working through the night to complete the scene in which Veer brings his sweetheart home. Next to Yash on the set is Amitabh Bachchan, the actor who is playing Veer’s uncle. A larger-than-life figure in Bollywood for decades, Amitabh was ranked the “greatest star of stage or screen” in a BBC online vote in 1999, winning out over Chaplin, Olivier, and Brando. He is sitting on four plastic chairs stacked on top of each other, their arms bound by packing tape, because he needs a high chair to keep his long legs comfortable. When Amitabh gets up to dance with the others, it seems slightly undignified, this icon of the cinema—and hero of my childhood—having to perform MTV-inspired dances at the age of 63. The moves seem slightly stale to me: The dancers throw their arms about, twirl, throw out their arms again. But when Amitabh comes back to his improvised throne and watches the replay of the song on a monitor, he’s clearly pleased. “We are too much,” he says, laughing. “We are unbelievable!”” (Mehta, 2005)

Het citaat hierboven staat symbool voor de grote en internationale schaal waarop de filmindustrie uit Mumbai, Bollywood, werkt. honderden mensen werken aan de film en een van de hoofdrolspelers is ooit uitgeroepen tot grootste filmster ter wereld. Ook zie je de invloed van buitenaf die in de film is geslopen, de op MTV geïnspireerde dansen, die in de film worden beoefend. Het citaat laat dus ook zien dat globalisering zijn invloed heeft op Bollywood. Door de globalisering is er dus een verandering opgetreden in de functie van Bollywoodfilms, waardoor ze internationaal meer bekend worden. Dit heeft een positieve invloed op de ontwikkeling van Mumbai, waar de filmindustrie ligt. Er ontstaat steeds meer samenwerking met het buitenland op het gebied van films (Joshi, 2010), waardoor er nieuwe netwerken kunnen ontstaan, waarvan de lokale en regionale bedrijven die meewerken aan de filmindustrie van kunnen profiteren (zie H1) (Krätke, 2010). Hier moet dan wel weer sprake van een goede infrastructuur zijn, waarover Mumbai beschikt en die ook bijdraagt aan de ontwikkeling tot wereldstad (Harris, 2013).

Dankzij de Indiase diaspora is Bollywood ook internationaal bekend geworden (Vandevelde e.a., 2013). Deze diaspora groeit alsmaar door de globalisering. Samen met de globalisering gaat de ontwikkeling van de communicatie- en informatietechnologie. Het wordt steeds makkelijker om door Bollywood geproduceerde films vanuit een ander land te bekijken. De ontwikkeling van technologie draagt ook bij aan de netwerken van de culturele economie, die daardoor ook steeds beter worden en Bollywood en dus ook Mumbai op de kaart zetten.

Maar dat is niet de enige manier waarmee de diaspora kan bijdragen aan de ontwikkeling van Bollywood en indirect die van Mumbai. Veel Indiase migranten krijgen bij het zien van Bollywoodfilms een gevoel van nostalgie en willen hierdoor terugkeren naar India (Bandyopadhyay, 2008). Dit is een soort van toerisme wat Mumbai op de kaart zet. Tegelijkertijd is er ook nog het filmtoerisme (Hudson & Ritchie, 2006), waardoor de locatie waar de film is gemaakt bekend wordt, wat dus Mumbai is.

Bollywood is overduidelijk het culturele exportproduct van Mumbai. Dankzij de culturele economie ontstaan er nieuwe netwerken van steden en landen, zoals Bollywood nu heeft met Hollywood en Groot-Brittanië. (Matusitz & payano, 2012; van der Heijden, 2009). Dit heeft directe positieve gevolgen op Mumbai, de lokale en regionale bedrijven profiteren hiervan en er kunnen ook nieuwe netwerken ontstaan in een andere sector (Funx, 2010). Friedmann zijn definitie was: “Een wereldstad is een stad die een directe en wezenlijke invloed op de wereldpolitiek heeft door sociaal-economische, culturele en/of politieke middelen.” Die culturele invloed is duidelijk terug te zien in het netwerk dat ontstaat en de samenwerking van Hollywood en Bollywood die invloed op elkaar uitoefenen (Joshi, 2010). De Indiase diaspora zorgt voor een indirecte invloed van Bollywood op Mumbai, omdat vooral Bollywood bekend wordt van een afstand onder de Indiase migranten en de naaste omgeving. Al met al kan er worden gezegd dat Mumbai dankzij Bollywood steeds een grotere rol gaat spelen op het wereldtoneel, dankzij de ontwikkeling van Bollywood zelf, de globalisering, de verbeterde technologie en de Indiase diaspora.

Baldwin, T., D. McVoy & C. Steinfield (1996), Convergence—Integrating Media, Information and Communication. London: Sage.

Daniels, P., M. Bradshaw, D. Shaw & J. Sidaway (2012), An Introduction to Human Geography, pp. 208-209. Pearson Education Limited. 4th Edition.

Docquier, F., & H. Rapoport (2012), “Globalization, Brain Drain, and Development.” Journal of Economic Literature, 50(3), pp. 681-730.

Dwyer, R. (2010): Bollywood’s India: Hindi Cinema as a Guide to Modern India, Asian Affairs, 41(3), pp. 381-398

Friedmann, J. (1986), The world city hypothesis. Development and change 17(1), pp. 69-83.

Funx (2010), http://www.funx.nl/index.php/muziek/nieuws/11986-wikileaks-bollywood-als-stille-kracht-tegen-radicalisering-moslims. Geraadpleegd: 18 december 2013.

Harris, A. (2013), Concrete geographies: Assembling global Mumbai through transport infrastructure, City, 17(3), pp. 343-360.

Heijden,  S. van der (2009), Tussen trots en schaamte, gemengde reacties op Slumdog Millionaire in India. Geografie, 17(6), p. 20-23.

Held, D., A. Mcgrew, D. Goldblatt & J. Perraton (1999), Global Transformations. Politics, Economics and Culture. Cambridge: Polity Press, p. 16.

Hudson, S. & J.R. Ritchie (2006), Promoting Destinations via Film Tourism: An Empirical Identification of Supporting Marketing Initiative, Journal of Travel Research 44(387).

International Movie Database, (2009) http://www.imdb.com/title/tt1010048/awards?ref_=tt_awd. Geraadpleegd: 17 december 2013.

Joshi, P. (2010) Bollylite in America. South Asian Popular Culture, 8(3), pp. 245-259.

Krätke, S. (2010), Global Media Cities in a World-wide Urban Network. European Planning Studies, 11(6), pp.  605-628

Matusitz, J. & Payano, P. (2012) Globalisation Of Popular Culture: From Hollywood To Bollywood. South Asia Research, 32(2), pp. 123-138.

Mehta, S. (2005), http://ngm.nationalgeographic.com/ngm/0502/feature3/ Geraadpleegd: 16 december 2013.

Ministry of Overseas Indian Affairs, (2012) http://moia.gov.in/accessories.aspx?aid=10. Geraadpleegd: 17 december 2013.

Pugsley, P.C., S. Khorana (2011), Asserting nationalism in a cosmopolitan world: Globalized Indian cultures in Yash Raj Films, Continuum, 25(3), pp. 359-373.

Roy, A.G. (2013), Distribution and circulation of Indian films in Singapore. Inter-Asia Cultural Studies, 14(4), pp. 635-643,

Taylor P.J., M. Hoyler, K. Pain & S. Vinciguerra (2010), http://www.lboro.ac.uk/gawc/rb/rb369.html. Geraadpleegd op: 20 november 2013.

Throsby, D. (2001) Economics and Culture. Cambridge: Cambridge University Press.

Thussu, D.K. (2006) Contra-Flow in Global Media: An Asian Perspective. AMIC Annual Conference, Penang, Malaysia.

Thussu, D.K. (2012) A Million Media Now! The Rise of India on the Global Scene. The Round Table: The Commonwealth Journal of International Affairs, 101(5), pp. 435-446.

Vandevelde, I., P. Meers, R. Vande Winkel & S. Van Bauwel (2013), Bollywood tracks towards and through the city: Structural patterns of Hindi film culture in Antwerp (Belgium), Contemporary South Asia, 21(2), 102-115.