Vorige week stonden we in Nederland stil bij de mensen die het leven gelaten hebben tijdens de Tweede Wereldoorlog en bij de verschillende conflicten in de inmiddels al weer 72 jaar daarna. Maar ook gisteren was een belangrijke dag in de geschiedenis. Het was namelijk 72 jaar geleden dat op 9 mei 1945 (Moskoutijd) de Nazi’s zich officieel overgaven en de Tweede Wereldoorlog ten einde kwam in Europa. In West-Europa gaat deze dag redelijk stilletjes voorbij (het zouden ook een beetje veel feestdagen bij elkaar worden), maar met name in Rusland wordt deze dag nog groots gevierd als de “Dag van de Overwinning”. Op deze dag herdenken de Russen hun slachtoffers en helden van de oorlog op hun eigen manier, zoals ieder ander land dat ook doet.

Ook al vieren wij vrijheid en overwinningen, het is ook belangrijk om niet te vergeten dat de relatieve vrede zoals wij die nu kennen niet vanzelfsprekend is. Door de Koude Oorlog en de huidige geopolitieke ontwikkelingen zetten we in het Westen de Russen al snel weg als vijanden, maar zelfs ‘de vijand’ kan voor ons nog steeds een held zijn. Daarom wil ik graag kijken naar wat er gebeurde op het eerste gezicht niet zo belangrijke dag, namelijk 26 september 1983.

Deze dag had namelijk een dag kunnen worden die alles had kunnen veranderen. De Koude Oorlog was toen nog volop aan de gang en de Sovjet-Unie en de VS wantrouwden elkaar nog steeds, ook al was de relatie al een stuk verbeterd. Ze waren nog steeds bang dat de één de ander zou aanvallen met raketten, of misschien zelfs wel met een kernraket. Daarom werd het luchtruim constant gemonitord, zo ook op deze dag. De Sovjets deden dit vanuit een bunker in de buurt van Moskou, waar op die dag een melding binnenkwam dat de VS 5 intercontinentale raketten zou hebben afgeschoten vanuit Noord-Dakota richten de Sovjet-Unie. De man die toen de leiding had was de 44 jarige Luitenant-Kolonel Stanislav Petrov. Petrov vertrouwde het niet helemaal, want als de VS echt een aanval zou uitvoeren dan zouden ze dit wel op een grotere schaal doen. Het was de bedoeling dat hij dit door zou geven aan zijn commandant, maar hij verklaarde dit (tegen de regels in) tot een loos alarm, waardoor er voor de rest geen actie werd ondernomen.

Zoals later duidelijk werd bleek Petrov helemaal gelijk te hebben. Wat door satellieten werd opgepikt als een raketlancering bleek in feite een fout te zijn door een combinatie van reflecterend zonlicht op hoge bewolking en de locatie waar de desbetreffende satelliet zich bevond. Maar stel je eens voor dat Petrov dit wel had aangezien voor een raketaanval. Dan had dit volledig uit de hand kunnen lopen, met alle gevolgen van dien. De kernoorlog die vele mensen vreesden, was dan misschien wel werkelijkheid geworden en dan zou de wereld er nu drastisch anders uitgezien hebben of uberhäupt niet meer bestaan hebben. Natuurlijk is wat ik nu roep allemaal wel erg kort door de bocht, maar het is denk ik (ik was er natuurlijk niet bij) zeker een dag geweest die zomaar een keerpunt had kunnen worden voor de menselijke beschaving. We leven in een tijdperk waar al zo veel bloed vergoten wordt door oorlog en terreur, en daaraan worden we bijna dagelijks herinnerd. Toch is het belangrijk om altijd optimistisch te blijven en te denken aan mensen zoals Petrov, die door hun daden juist een nieuw conflict en meer slachtoffers voorkomen hebben.