Grenzen zijn anno 2018 voor de meeste Nederlanders iets vanzelfsprekends. De grenzen zijn duidelijk vastgelegd in allerlei verdragen en af en toe wordt er hier en daar nog een correctie gedaan om het allemaal wat overzichtelijker te maken. Maar op 1 plek in Nederland is de grens alles behalve overzichtelijk en zijn de pogingen om het op te lossen altijd op niets uitgelopen. In dit artikel nemen we een kijkje in het Brabantse Baarle, een dorp met de meest vreemde grenzen die Nederland en zelfs Europa rijk is.

Een blik op de kaart maakt al meteen duidelijk hoe gecompliceerd de grens is in het dorp Baarle. De grenzen zijn voor een deel al ontstaan aan het einde van de 12de eeuw. In een deal tussen de hertog van Brabant en de heerser van Breda, kreeg de heerser van Breda stukken grond te leen van de hertog in en rondom het dorpje Baarle. Maar bepaalde stukken land bleven in het bezit van de hertog, wat vandaag de dag geresulteerd heeft in de belgische exclaves in het dorp. Sindsdien zijn er vele heersers geweest die deze ingewikkelde grenzen wilde oplossen, maar zonder resultaat. Toen België zich in 1830 afscheidde van Nederland, kwam de grens met Nederland ten zuiden van het dorp te liggen en bleef het dus omringd voor Nederlands grondgebied. Na de onafhankelijkheid zijn er wederom pogingen gedaan om het op te lossen, maar die hebben nog altijd tot niets geleid

In het dorp liggen momenteel 22 exclaves van België en er liggen tevens 7 Nederlandse enclaves (stukken nederland die volledig omsloten zijn door Belgische exclaves). Het dorp valt onder het gezag van 2 gemeentes; het Nederlandse Baarle-Nassau en het Belgische Baarle-Hertog. Deze gemeentes vallen weer respectievelijk onder de provincies Noord-Brabant en Antwerpen. Doordat het dorp in 2 verschillende gemeentes, provincies en landen ligt heeft het voor veel zaken dubbele voorzieningen, denk maar aan politie- en brandweerkorpsen, postkantoren en telefoonnetten (voor zover die laatste 2 nog relevant zijn). Maar sinds het vrije verkeer van personen en goederen in de EU leidt de grens voor de inwoners zelf niet meer tot fysieke beperkingen, zoals die voorheen wel in zekere mate golden. Tegenwoordig leiden met name de verschillen in wet- en regelgeving tussen België en Nederland nog wel eens tot problemen en irritatie, maar biedt deze unieke situatie tegelijkertijd een mogelijkheid om creatief te werk te gaan.

Een belangrijk verschil tussen België en Nederland zijn de wet- en regelgeving op het gebied van infrastructuur en ruimtelijke ordening. In de meeste gevallen, zoals bij het onderhouden van infrastructuur, werken de gemeentes en provincie samen om te zorgen dat de wegen, straatverlichting en andere zaken op orde zijn. Een Nederlander die in Baarle-Hertog woont wilde graag zijn appartementencomplex verbouwen, maar zat met het probleem dat zijn voordeur op Nederlands grondgebied uitkwam (en daarmee onder de Nederlandse regels viel) maar geen vergunning kreeg om zijn appartementen te verbouwen. De oplossing? Hij bouwde een tweede voordeur die wel op Belgisch grondgebied uitkwam, waarmee hij de Nederlandse regels kon omzeilen en van de Belgen wel een bouwvergunning kreeg. Zo simpel kan het zijn!

De complexe grens is met name Nederland vaak een doorn in het oog, mede omdat het Nederlandse deel ruim 10 keer groter is dan het Belgische deel, maar Nederland hier wettelijk gezien niets over te zeggen heeft. Zo was er in de jaren 70 ook een bank in het dorp, die precies op de grens van een Belgische en Nederlandse deel lag. De bank had geen Nederlandse vergunning en daarom stond het bord met ‘bank’ op Belgisch grondgebied. De bank was in trek bij de Nederlanders, die er hun (vaak zwarte) geld naartoe brachten en dankzij de Belgische regels niks hoefden te vertellen over de herkomst en het bovendien ook niet aan hoefden te geven bij de belastingdienst. Het was immers geen Nederlandse bank en je zwarte geld wegsluizen naar het buitenland was toen gewoon een stuk makkelijker. Ook kon de administratie verplaatst worden van het Nederlandse naar het Belgische deel en vice versa als de belastingdienst toch eens wilde komen kijken, waarmee de spaarders buiten schot bleven. Nederland kon hier niks tegen doen, maar uiteindelijk besloten de Belgen om het bankfiliaal te sluiten op verdenking van fraude (rara hoe kan dat). Maar vandaag de dag leidde ook de regels m.b.t. de verkoop van vuurwerk en alcohol tot irritatie in Nederland. De verkoop van vuurwerk is in België langer toegestaan en voor alcohol geldt in België een lagere leeftijdsgrens. Van beiden zijn in Baarle-Hertog winkels te vinden, tot genoegen van de inwoners van Baarle-Nassau maar tot ongenoegen bij de Nederlandse overheid en politie die onmogelijk alles kunnen controleren.

De vraag is of er nog ooit iets aan deze rare grenzen gedaan zal worden. Het is allemaal heel verwarrend en ingewikkeld, maar op een paar probleempunten na (zoals bepaalde regelgeving) leidt de complexe grens niet echt tot grote problemen ten nadele van de inwoners. Het trekt daarnaast ook gewoon toeristen aan die graag een kijkje willen nemen bij dit staatkundig rare stukje van Nederland. Misschien is het ook wel leuk om het gewoon zo te laten, omdat het een grappige herinnering is aan een tijd waarin grenzen niet zo vanzelfsprekend waren als ze nu in een groot deel van de wereld zijn.