De verkiezing van de 45e Amerikaanse president heeft wereldwijd veel losgemaakt. Verontwaardiging, verdenkingen, memes en vooral veel discussie over Trump. Maar ook over welke nieuwsfeiten wel en niet waar zijn – en welke feiten Trump zelf voordraagt. Trump-aanhangers kregen in hun kringen op Facebook bijvoorbeeld berichten te lezen dat Clinton een burgeroorlog zou starten (?!). Maar ook dit weekend, na de inauguratie van Trump, gaan de media weer los. Vrijdagavond verschenen beelden op social media van het publiek in de National Mall, het park tussen het Capitool en het Washington Monument. Dit kenmerkte het eerste weekend van Trump en zijn wereld van alternative facts.

De boodschap die vrijdagavond in de media verscheen: in tegenstelling tot wat Trump gezegd zou hebben (“an unbelievable, perhaps record-setting turnout.”), viel dat in realiteit wel mee. De foto’s werden razendsnel overgenomen door andere sociale-  en nieuwsmedia. De opkomst bij Trumps inauguratie was een flop. Een luchtfoto, genomen vanaf het Washington Monument, is een vrij betrouwbare bron van nieuws zou je zeggen. De wereld van boven gezien geeft een objectief perspectief – maakt de complexe processen aan de grond overzichtelijk. Deze vergelijking laat zien dat het tijdens de eerste inauguratie van Obama een stuk drukker was. Je ziet immers veel meer mensen. Trump beschuldigd de media van leugens

Losstaand van de boodschap en de discussie over Trump laat dit iets zien over beelden en media. Een dergelijk plaatje natuurlijk vragen op en is bewust gekozen. Een paar vraagtekens die je zou kunnen maken is dat de foto’s niet op exact hetzelfde tijdstip zijn genomen (die van Obama op 11.30 en Trump op 11.04), en de weersomstandigheden waren niet hetzelfde. En hoe druk was het dan tijdens inauguraties van andere, meer vergelijkbare (dus witte, blanke, mannelijke) presidenten? De verkiezing van Obama als eerste zwarte Amerikaanse president is meer van historisch belang – waardoor mensen dit graag willen meemaken. 1,8 miljoen mensen zelfs. Is het altijd zo druk bij inauguraties van nieuwe Amerikaanse presidenten? Trump is impopulair bij wereldwijde nieuwsmedia. 250.000 of anderhalf miljoen bezoekers… De media kiest dit soort beelden doeltreffend om het imago van Trump – wat toch al niet zo bijster goed is – nog meer te ‘schaden’ eigenlijk. Dit weekend stond de Amerikaanse president dus (al) lijnrecht tegen over de nieuwsmedia. Trump en zijn woordvoerder hebben de media hard aangevallen. Het zijn allemaal leugens en valse beelden, aldus het Witte Huis. Terwijl het gaat om een vrij duidelijke luchtfoto en andere (harde) cijfers benadrukken dat het minder druk was in Washington D.C.

Waarom maak ik me er druk over? In een tijd waarin Facebook een grotere nieuwsbron aan het worden is, nepnieuws in opkomst is en niet iedereen fulltime elk bericht op zijn of haar nieuwsfeed kan fact-checken, is het goed om te benadrukken dat hoe objectief bijvoorbeeld staatsmedia als de NOS of een autoritaire bron als het Witte Huis lijkt te zijn.  Ook het Witte Huis kiest een kant, in dit geval die van Trump. De verhoudingen staan op scherp en de journalistiek gaat het lastig krijgen met Trump.
Selectiviteit in nieuwsmedia gebeurt op twee momenten. Om berichten te schrijven, moeten deze nieuwswaarde hebben. Deze stap is op zich al  enorm selectief, denk aan de berichtgeving over één dode beroemdheid in Hollywood of tientallen doden in een dorp ergens op het Afrikaanse continent. De verslaggeving van wereldnieuws is een selection distortion an sich (Galtung & Ruge, 1965). Wat is interessant voor lezers en wat niet? De nieuwsmedia van vandaag lijken ook steeds meer gericht op snelle sensatiezucht, entertainmentnieuws en lezers doodgooien met losstaande feiten die niet door autoritaire, officiële bronnen zijn bevestigd. Journalistiek is haar ‘poortwachtersmonopolie’ verloren. Maar dit kan journalistiek ook spannender maken, maar dat is weer een andere discussie.

Deze selectie gebeurt dus al vóórdat jij zelf het nieuws selecteert: geloof je Trump of niet? Wat lees je wel en niet in de krant of nieuwsapp? Welke nieuwsmedia lees/volg jij überhaupt? Als je helemaal door dit artikel bent gekomen, merk je dat ik geen pleidooi probeer te schrijven of er wel of geen miljoen mensen in Washington D.C. waren, maar dat ik mij druk maak over hoe snel nieuws zich ongenuanceerd verspreid over social media. Ja, ook ik moest gniffelen toen ik voor het eerst deze vergelijking zag, maar er zijn mensen die geloven dat deze beelden gemanipuleerd zijn. Ja, selectie is natuurlijk. Maar desondanks dat Trump een veel minder populaire president is, wil ik jullie graag bewust maken van deze selection distortion. Want niet alles wat je op ‘Feesboek leest is waar’ of dé waarheid, want er zijn vaak meerdere kanten aan een verhaal. Welke cijfers zijn er gebruikt – en belangrijk van welke bron is het afkomstig? Maar ook de New York Times kiest een kant. En dit gaat ook de Nederlandse verkiezingen van maart beïnvloeden. Nieuws is beeldvorming, en beeldvorming is selectief.

Toch nog even terug naar de inauguratie van Trump om af te sluiten als een echte geograaf. Deze density maps, gebaseerd op verschillende beelden van de inauguratie (dus niet alleen vanaf de Washington Monument), laten zien waar de grote aantallen publiek stonden. Deze kaarten laten weinig ruimte over voor vervorming of subjectiviteit. Deze laten gewoon zien dat er minder grote groepen mensen aanwezig waren tijdens de inauguratie van Trump.