Op dit moment sterven er wereldwijd meer mensen door overvoeding dan door ondervoeding. Laat dat eens bezinken. De bevolking van planeet “Aarde” wordt dikker en dikker. Vroeger werd obesitas en vetzucht gezien als een welvaartsziekte, maar dat is het allang niet meer. Tegenwoordig begint het zwaartepunt (ja, dat is een woordgrap) zich te bewegen van het welvarende Westen naar Afrika. Overgewicht is een ziekte geworden die voortkomt uit armoede. Het is een aandoening die ook wel bekend staat als een “silent killer” omdat deze kan leiden tot hart- en vaatziekten en diabetes, wat meestal pas na langere tijd ontdekt wordt. En dan is het al gedaan met de pret. Door armoede wordt het risico op hart- en vaatziekten vergroot. Dit komt doordat mensen die in armoede leven vaak geen of slechte toegang tot zorg hebben, slecht voedsel eten en veel stress ervaren.

Afrika is nog steeds het continent van tyfus en kindersterfte, maar toch komen ziektes als obesitas en suikerziekte steeds vaker voor. Het aantal zwaarlijvige mensen in ontwikkelingslanden is sinds 1980 bijna verviervoudigd. In medisch tijdschrift The Lancet schreven wetenschappers vorige maand dat in 2030 bijna 29 procent van alle Afrikanen overgewicht en 17,5 procent zelfs obesitas zal hebben. „Ons gezondheidssysteem is totaal niet voorbereid op deze epidemie, we missen geld, kennis en gevoel van urgentie”, zegt James Tumwine, hoogleraar aan de School of Medicine van Kampala’s Makerere Universiteit. „De nadruk in Oeganda en de rest van Afrika ligt op infectieziektes zoals hiv/aids en malaria.”

Er rust echter geen negatief stigma op het overgewicht, wat wie dik is, is rijk. En heeft vast geen aids. Het is verleidelijk het Westen de schuld te geven van deze nieuwe eetgewoonten. De Afrikaanse culturen zijn zelf ook erg toegankelijk voor zwaarlijvigheid. Voor mannen zorgt het hebben van een groot lichaam voor aanzien en status. Afrikaanse politici worden ook wel “big men” genoemd, omdat ze machtig zijn, maar ook vanwege hun omvang. De positieve reputatie van overgewicht heeft ook te maken met aids. Doordat veel patiënten ernstig vermageren, wordt dun zijn geassocieerd met aids. Zo zei hoogleraar Tumwine: „Aan dun zijn kleeft in Afrika een stigma.”

Een veranderende levensstijl is ook een factor die meespeelt met de gewichtstoename. Door de snelle economische groei houdt de Afrikaanse bevolking meer geld over voor fastfood en frisdrank. Multinationals zien Afrika als een land waar het consumentisme opkomt, de bevolking kan zich immers meer “luxueus” eten veroorloven. In de jaren zestig at de gemiddelde Oegandees traditioneel voedsel zoals rijst, bonen en matooke (Oegandese kookbanaan). Nu voedt de bevolking zich met producten uit de supermarkt: boter, wit brood, bakolie en bier.

Zo zie je maar weer dat het raar kan lopen in de wereld. Hoe we twintig jaar geleden nog benefietconcerten hielden voor verhongerende Afrikaanse kinderen, is de grote dreiging nu overvoeding. Waar zal het zwaartepunt zich hierna naartoe verschuiven?