De term gouden visum kwam ik voor het eerst tegen in het artikel ‘Wat moet adviseur Kushner nu?’ van Michael Persson uit de Volkskrant van donderdag 1 maart 2018. In dit artikel wordt vermeld dat Jared Kushner, belangrijk adviseur en tevens schoonzoon van de Amerikaanse president Donald Trump, niet langer toegang krijgt tot topgeheime informatie. Een zware tegenvaller voor Kushner kan ik me indenken. Gelukkig kan hij altijd nog terug naar zijn familiebedrijf in de vastgoed business.

In 2006 kocht dit bedrijf het duurste gebouw van Manhattan, 666 Fifth Avenue. Echter, sinds in 2008 de economische crisis inzette, heeft het met schulden beladen gebouw alleen maar geld gekost. Daarom is Kushner al jaren op zoek naar een oplossing. Mogelijk de meest betwistbare oplossing tot nu toe is het proberen te verleiden van Chinezen investeerders met green cards. De Amerikaanse verblijfsvergunning zou voor hen beschikbaar zijn als zij voor meer dan een miljoen in de Verenigde Staten zouden investeren (op het platteland zou een half miljoen genoeg zijn). Chinezen noemen deze route naar Amerika het ‘gouden visum‘.

Toen ik vervolgens deze term googlede kwam ik erachter dat niet alleen Amerika er een handje van heeft om financieel te profiteren van rijke investeerders in ruil voor een verblijfsvergunning. Ook Europese landen lijken deze manier van makkelijk geld verdienen toe te passen: de meeste zoekresultaten die ik kreeg, gingen niet over Amerika maar over Europese landen.

Sinds 2013 is het voor investeerders van buiten de Europese Unie mogelijk om via de gouden visum-regeling een EU-staatsburgerschap te ‘kopen’. Investeerders moeten een bepaald bedrag (verschillend per land) investeren in bijvoorbeeld vastgoed of obligaties en krijgen in ruil daarvoor een verblijfsvergunning. Met deze verblijfsvergunning kan vervolgens binnen de 26 Schengenlanden vrij gereisd en gewerkt worden. Om deze verblijfsvergunning te krijgen hoeven de investeerders niet in het desbetreffende land te gaan wonen of de taal te spreken. De verblijfsvergunning is in de meeste landen zo’n twee tot drie jaar geldig. Indien de investeerder verlenging wil, moet hij vaak wel een week in het desbetreffende land hebben doorgebracht. Voor het echte EU-staatsburgerschap moet de investeerder in de meeste landen echter wel een paar jaar echt wonen. Zo moet een investeerder 6 jaar in Nederland wonen om het staatsburgerschap te ontvangen. Malta is hierin de uitzondering: bij een investering van 6,5 ton krijg je je paspoort en dus je EU-staatsburgerschap er gratis bij. Mooie deal toch?

De regeling is vooral bedoeld om meer buitenlandse gelden aan te trekken en zo de schatkisten van de Europese landen aan te vullen. Zo verdiende Malta in 2017 1 miljard, Spanje 2 miljard en Cyprus zelfs 4 miljard euro met de uitgifte van gouden visa. Voor de investeerder is via deze weg aan een visum komen makkelijker dan de reguliere procedures, aangezien hij een hele hoop procedures niet hoeft te ondergaan.

Het ministerie van Financiën in Cyprus zegt dat het programma enkel bedoeld is voor “eerlijke investeerders” en dat iedereen die voor een paspoort in aanmerking wil komen, streng wordt gecontroleerd. Er zouden uitgebreide achtergrondchecks worden verricht en het investeringsgeld zou worden onderzocht op witwaspraktijken. Echter uit een gelekte lijst met investeerders die gebruik maken/gemaakt hebben van de regeling blijkt dat daar ook genoeg twijfelachtige gevallen tussen zitten.

Het verkopen van het burgerschap is dus eigenlijk vragen om problemen. Zo speelt het corruptie in de hand en doet het afbreuk aan de democratie. Rijke investeerders krijgen de kans gemakkelijk het EU-staatsburgerschap te verkrijgen terwijl de Europese Unie tegelijk haar deuren sluit voor diegenen die hun land moeten ontvluchten vanwege oorlog of politieke instabiliteit. Dit ondermijnt burgerschap en doet gelijkheid volkomen teniet. Toch lijken de meeste landen daar geen problemen mee te hebben. De financiële baten lijken in deze discussie belangrijker dan de humaniteit.