Afgelopen winter was er veel in het nieuws over de Oostvaardersplassen. Het natuurgebied in de Flevopolder was bedoeld als een stukje ongerepte natuur in het dichtbevolkte Nederland. Na vele reeksen ontwikkelingsvisies kwam de discussie rondom het functioneren van de Oostvaardersplassen in de winter van 2017 /2018 tot een hoogtepunt: het natuurproject is faliekant mislukt. Het voorbeeld van de Oostvaardersplassen als stukje door de mens gemaakte ‘ongerepte natuur’ is niet het enige voorbeeld van hoe de mens probeert om op kunstmatige wijze nieuwe natuur te creëren. De vraag is echter: kunnen we dit wel?

Ecosystemen en biotopen zijn enorm complexe systemen. Elke soort in het systeem heeft een eigen functie, en zorgt voor het ontstaan van evenwicht. Daarnaast gaat het niet alleen om dieren en planten, maar ook om de cycli van nutriënten, water en zuurstof. Wellicht is het een cruciale denkfout van de mens om te denken dat wij even zo’n complex systeem in elkaar kunnen zetten. In de ecologie heet deze manier van denken planetary management. Volgens deze worldview gaat men er van uit dat de aarde een systeem is waar de mens over heerst. Op deze manier zou de mens dan ook het systeem na kunnen bootsen. Met dit idee in het achterhoofd begon in de jaren ’90 in Arizona, Amerika het project Biosphere 2.

Het doel van Biosphere 2 was om het zelfvoorzienende ecosysteem van de aarde op kleine schaal na te bootsen. Binnen het gebouw werden verschillende ecosystemen nagebouwd, waaronder een regenwoud, een oceaan en een moeras. Binnen de biosfeer werden ruim 3800 soorten planten en dieren geïntroduceerd om de ecosystemen in stand te houden. Acht wetenschappers sloten zichzelf voor 2 jaar op in de biosfeer om er in te leven en onderzoek te doen. Echter deden zich snel na de start van het project in 1991 problemen voor. Het eerste grote probleem was dat de planten in het gebouw onvoldoende zuurstof konden produceren, waardoor de wetenschappers kampten met hoogteziekte en slaapapneu. Toen de zuurstof een kritieke waarde had behaald, werd er besloten om van buitenaf de biosfeer zuurstof in te pompen in een poging om het project te redden. Echter was een tekort aan zuurstof niet het enige probleem. Het natuurlijke evenwicht in de biosfeer viel binnen de twee jaar compleet weg ghostwriting. Een groot deel van alle geïntroduceerde diersoorten stierf uit, net als de insecten die de landbouw in stand hielden. Als gevolg hiervan stierven ook veel plantensoorten uit. Door het verdwijnen van veel diersoorten, namen kleine insecten de leiding en werden een plaag die de voedselvoorraad bedreigde. De crew van acht wetenschappers verbouwden hun eigen voedsel, maar kampten veel met honger en gewichtsverlies.

Na twee jaar in Biosphere 2 werd het experiment als mislukt bestempeld. Het was in de verste verte niet gelukt om de complexe biotopen van de aarde na te bootsen. Enkele jaren later werd er nog een experiment gestart in de faciliteit, maar deze werd vervroegd afgebroken na onenigheid en sabotage in het bestuur. Terwijl de experimenten zelf mislukten, werd wel de weg geopend om me

er kennis op te doen over de systemen die de aarde leefbaar maken. Er werd duidelijk dat er nog vele aspecten zijn binnen het leefsysteem van de aarde die men nog niet begrijpt. Naast ecologisch onderzoek werd er ook veel psychologisch onderzoek gedaan naar de groepsdynamiek van de participanten. In 2007 werd de faciliteit overgenomen door de Universiteit van Arizona, die er een levend laboratorium van maakte. Momenteel wordt er meer onderzoek gedaan naar onder andere landbouw en bodemleven in het gesloten ecosysteem, en wordt er geprobeerd meer van de zogenaamde blind spots van het biosysteem te ontdekken. Er wordt verwacht dat de onderzoeken in de faciliteit een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan het ontwikkelen van levenssystemen voor de kolonisatie van Mars.

Ondanks dat het experiment zelf in Biosphere 2 mislukt is, heeft het wel de weg geopend naar nieuwe inzichten en nieuw ecologisch onderzoek. In dit opzicht biedt Biosphere 2 een unieke kans om te experimenteren in ecosystemen, en om de werking ervan beter te kunnen begrijpen. In ieder geval is nu duidelijk dat men nog ver weg verwijderd is van het compleet begrijpen en na kunnen bouwen van een aarde 2.0. Desondanks kan Biosphere 2 ons nog veel leren.

Meer weten? Kijk op de website van Biosphere 2, bekijk deze korte docu, of bekijk deze TED Talk van een van de acht wetenschappers die leefde in Biosphere 2.