Nergens op de wereld eten ze meer bananen dan in Oeganda. Het gaat dan niet over de gele bananen zoals wij ze in Nederland kennen, maar om de in het land geproduceerde kookbanaan of Matooke. Naar schatting eten inwoners van Oeganda er zo’n honderd kilo per persoon per jaar. Maar dankzij bodemuitputting, klimaatverandering en ziekten komt de productie en consumptie van de kookbanaan in gevaar. Om in de toekomst toch haar groeiende bevolking te kunnen blijven voeden, doen dertig wetenschappers onder leiding van de overheid onderzoek naar een genetisch gemodificeerde variant. De wetenschappers noemen deze banaan de ‘Banana 21’, omdat zij geloven dat de genetisch gemodificeerde banaan in 2021 al haar intrede op de markt zal doen. Het enige probleem: de huidige Oegandese wet verbiedt de consumptie van de genetisch gemodificeerde banaan.

In 2016 produceerde Oeganda 3,7 miljard kilo bananen. Dit zet Oeganda op de derde plek in de ranglijst van landen met de meest geproduceerde hoeveelheid bananen, vlak achter Ghana (4 miljard) en Kameroen (4,3 miljard kilo bananen). Het grootste gedeelte van de geproduceerde bananen is voor binnenlands gebruik. Met haar 35 miljoen inwoners komt dit gemiddeld op zo’n 100 kilo bananen per persoon per jaar. Voor veel Oegandezen is de kookbanaan het hoofdvoedsel.

Maar de consumptie van de kookbanaan komt in gevaar onder invloed van bodemuitputting, klimaatverandering, ziekten en de bevolking die maar blijft groeien. De bevolking van Oeganda zal volgens prognoses van de VN in 2050 105 miljoen inwoners tellen. Dit is bijna drie keer zo veel als nu. Voor het jaar 2100 projecteren de VN zelfs 213 miljoen Oegandezen. Om haar bevolking in de toekomst toch te kunnen voeden doen dertig wetenschappers van het Oeganda’s National Agricultural Research Organization (NARO) onder leiding van de overheid en in samenwerking met de Queensland University of Technology in Australië onderzoek naar genetisch gemodificeerde kookbananen. De financiering van dit onderzoeksproject komt van de Bill & Melinda Gates Foundation.

Maar waarom genetisch modificeren en niet gewoon de beste zaadjes kruisen? Het voordeel van genetische modificatie ten opzichte van het ‘conventioneel’ kruisen langs de volledig natuurlijke weg is dat het natuurlijk kruisen een zeer moeizaam proces is, waarbij het uiteindelijk een kwestie van geluk is of Moeder Natuur reageert zoals gehoopt, terwijl bij genetisch modificeren het gelukselement eruit wordt gehaald en het gewenste resultaat sneller bereikt kan worden. Bovendien zouden de gemodificeerde zaadjes op grotere schaal geproduceerd kunnen worden wat de kosten zal drukken. 

De onderzoekers zijn er al in geslaagd om een kookbanaan te creëren met extra vitamine A, door gebruik te maken van het dna van mango’s. Vitamine A helpt bij de aanmaak van menselijke cellen en het vergroten van de fysieke weerstand. Dat is belangrijk in Oeganda, waar naar schatting drie op de tien kinderen lichamelijk onvolkomen opgroeien door gebrek aan sommige bouwstoffen. Dit als gevolg van een eenzijdig eetpatroon.

Het enige probleem waar het onderzoeksinstituut nu mee te maken heeft is de Oegandese wet die de consumptie van genetisch gemodificeerd voedsel verbiedt. De wetenschappers maken zich hier niet zo druk om en geloven dat dit wel goed gaat komen in de nabije toekomst. Er was namelijk al een wetsvoorstel ingediend om genetisch gemodificeerd plantenmateriaal beschikbaar te maken voor boeren en kwekers. Dit voorstel werd echter weer ingetrokken omdat de president van het land twijfels had over patentrechten. Grote voedselproducenten zouden de kosten van het genetisch gemodificeerde voedsel wel kunnen dragen, maar de vele kleine boerenbedrijfjes in het land die voor eigen consumptie produceren kunnen dit niet. De onderzoekers horen alleen praktische bezwaren, geen principiële en geloven daarom dat in 2021 de genetisch gemodificeerde variant van de kookbanaan haar intrede zal maken op de markt.

Wel zijn de wetenschappers boos op organisaties, vaak gefinancierd vanuit Europa en Amerika, die lobbyen tegen genetisch gemodificeerd voedsel. Het gaat dan vaak om het gezondheidsrisico. De wetenschappers geloven dat de genetisch gemodificeerde kookbanaan net zo veilig is als de natuurlijk geproduceerde variant, misschien zelfs nog wel gezonder dankzij de extra vitaminen die zij erin kunnen verwerken. Ook denken de wetenschappers dat door gebruik te gaan maken van genetisch gemodificeerd voedsel Oeganda onafhankelijker kan worden van de ontwikkelingshulp uit Europa en Amerika. Dat is toch juist beter zou je denken…