In deze rubriek genaamd No Access Card Needed (Voorheen Van Unnik Praat) krijgen we een kijkje in de keuken bij SGPL. Docenten, studenten, stagiaires of andere SGPL insiders komen aan het woord in deze rubriek. Vandaag presenteren wij wintersportfanaat Jorian Oorburg. Hoewel Jorian wel houdt van een jaarlijks potje skiën, ziet hij de gevaren van skitoerisme wel in. Meer lezen over de strijd tussen natuur en wintersporttoerisme? lees dan snel verder!

Bouwzucht in de Alpen: noodzaak én natuurgevaar

Twee weken geleden viel er eindelijk weer eens sneeuw in Nederland. Voor velen van jullie waarschijnlijk een ergernis; voor mij het begin van het mooiste jaargetijde, met mij een kleine 900.000 Nederlanders die jaarlijks de Alpen opzoeken voor wintersport (CBS, 2016). Volgens het WNF bezoeken jaarlijks 120 miljoen mensen (!) de Alpen. En zoals overal waar toeristen komen, wordt de natuur bruut verstoord. Natuurlijk is dit niet zozeer de individuele toerist aan te rekenen, maar gaat het vaak om de faciliteiten die voor al deze verwende vakantiegangers worden aangelegd. Elk jaar is er bijvoorbeeld in Oostenrijk weer dezelfde discussie over het uitbreiden of aanleggen van skigebieden. Elk skigebied wil uitbreiden, vanwege de economische kansen, of uit economische noodzaak. Daar tegenover staan de ‘groenen’, die hameren op de ecologische gesteldheid van de Alpen. Daarbij gaat het niet alleen om flora en fauna, maar ook de landbouw gaat ten koste van de skigebieden, terwijl Oostenrijk in voedselproductie voor bijna 90% zelfvoorzienend is dankzij haar landbouwopbrengsten.

Maar de groenen worden de laatste jaren niet echt serieus genomen. Van de 361 aanvragen tot uitbreiding sinds 2014 in Tirol werden er slechts drie geweigerd (Tiroler Tageszeitung, 2018). Toch is recent een groot project (+- 45 miljoen euro) afgeblazen, waarbij de skigebieden Kappl en Sankt Anton verbonden zouden worden. Deze verbinding is nu afgeblazen, enerzijds vanwege de grote impact op het milieu, anderzijds omdat de toeristische meerwaarde in twijfel wordt getrokken: Kappl is maar een klein skigebiedje, het zou niet veel toevoegen aan het al grote skigebied van Sankt Anton (Kurier.at). Winst dus voor de groenen, maar waarom gebeurt dit niet overal? Je zou kunnen zeggen: we stoppen nu met bouwen en laten de natuur voor wat het is. Dan is er nog genoeg ongerepte natuur over en aan infrastructuur is er dan ook geen tekort, want de keuze aan skigebieden is al ongekend.

De echte oplossing ligt echter iets complexer. De skigebieden móeten wel: er zijn namelijk twee grote factoren die zorgen dat er op dit moment toch 398 liften gepland staan in heel de wereld (skiresort.de). Enerzijds beïnvloedt de klimaatverandering de sneeuwzekerheid van de skigebieden. De sneeuwzekerheid is een van de belangrijkste manieren voor een skigebied om zich te profileren; mensen wijzen van tevoren al skigebieden af waar de kans klein is op sneeuwval. Door de klimaatverandering gaat de sneeuwgrens omhoog (in de lagergelegen gebieden valt dan regen). Dit is een van de redenen waarom skigebieden ofwel zich massaal laten inlijven door hoger geleden gebieden ofwel zelf de hoogtemeters opzoeken door middel van uitbreiding van het skigebied.

Daarnaast geven veel mensen de schuld aan het kapitalisme. Voor veel plaatsen in Oostenrijk en in de rest van de Alpen is (wintersport)toerisme de belangrijkste economische factor (Umwelt in Unterricht). Hierdoor is er erg veel concurrentie: elk gebied wil in de winter zoveel mogelijk toeristen binnenhalen. Dit zorgt ervoor dat er voor deze toeristen steeds meer keuze is; uiteindelijk zullen dan de grootte van de skigebieden en de afwisseling aan moeilijkheidsgradaties de doorslag geven (Bluewin). Om niet ten onder te gaan aan deze concurrentiestrijd, blijven skigebieden bijbouwen en fuseren, zodat zij hun gasten niet kwijtraken. Dit gaat vanzelfsprekend ten koste van de natuur.

En dus is het niet heel makkelijk om te zeggen: we stoppen met bouwen. Natuurlijk hebben de Alpen te lijden onder het massatoerisme, maar de oplossing is niet zo zwart-wit als je op het eerste gezicht zou denken, zoals met elk milieuprobleem het geval is. Er zal gezocht moeten worden naar hybride oplossingen, waarbij de bestaansmogelijkheden gewaarborgd blijven. Zo zou je bij een gebrek aan sneeuwzekerheid kunnen denken aan kunstsneeuw, al heeft dat ook zijn nadelen. Maar het feit blijft dat de mooie natuur een groot onderdeel is van de motivatie van toeristen om naar de Alpen te komen (vooral in de zomer) en het zou zonde zijn als dat mooie ongerepte berglandschap verdwijnt.