In Nederland stemmen we een paar keer per jaar op verschillende politieke zaken. De tweede kamer, gemeenteraadsverkiezingen, waterschap, het Europees parlement ga zo maar door. Vaak met een beetje tegenzin fietsen de Nederlanders met het stembiljet die ze per post gekregen hebben, op weg naar de dichtstbijzijnde stembus vaak niet verder dan 2.5 km weg. Het lijkt allemaal erg vanzelfsprekend. In Congo speelt al enige jaren een heel ander verhaal.

Huidige president Kabila wordt niet opnieuw kandidaat: hij heeft er al twee termijnen opzitten. Zijn tweede termijn liep eind 2016 af en de partij van Kabila deed er de afgelopen jaren alles aan om de verkiezingen op de lange baan te schuiven. Twee jaar lang werd het stemmen voor een nieuwe president uitgesteld. De afgelopen maanden is die overtuiging 180 graden gedraaid en lijkt de partij kost wat het kost verkiezingen te organiseren, zonder zich af te vragen of alle logistieke en organisatorische problemen opgelost zijn. Dat niet alles rond was, moest de kiescommissie vorige week donderdag zelf toegeven: drie dagen voor de verkiezingen georganiseerd zouden worden, werd een uitstel met een week aangekondigd. Er werd daarvoor onder meer verwezen naar een brand in een magazijn van de Céni, waarbij 8.000 stemcomputers beschadigd raakten. De oorzaak van de brand is niet bekend.

Net als in 2011 is er ook nu weer geen tweede ronde voor de presidentsverkiezingen, zodat de kandidaat met de meeste stemmen de nieuwe president wordt, zelfs al haalt die geen meerderheid. Volgens de oppositie maakt dat het voor het regime makkelijker zijn kandidaat verkozen te krijgen.

Volgens de onafhankelijke kiescommissie Céni hebben ongeveer 40 miljoen Congolezen zich als kiezer geregistreerd. Zij kunnen echter niet allemaal zondag al gaan stemmen: ruim 1 miljoen kiezers uit de oostelijke steden Beni en Butembo en de westelijke stad Yumbi moeten nog tot maart wachten, volgens de Céni vanwege de onveiligheid en de ebola-epidemie in die streken. Waarnemers zien er echter een manoeuvre van Kinshasa in om de populaire oppositiekandidaat Fayulu de pas af te snijden. Bovendien bleek uit een audit van de Francophonie naar de kiezerslijsten dat aan goed 7 miljoen van de 40 miljoen namen op de kiezerslijsten geen vingerafdruk gekoppeld is. Waarnemers vrezen dat dat de deur wagenwijd openzet voor fraude, maar de kiescommissie had geen oren naar dat bezwaar.

Vanop verschillende andere plaatsen worden problemen gemeld met de kiezerslijsten, waarop de geregistreerde kiezers hun naam moeten vinden. Daarnaast zijn hier en daar ook problemen met de batterijen van de stemcomputers, die op verschillende plaatsen al leeg zijn. Sommige stemcomputers zijn ook niet aan de praat te krijgen, wordt op Twitter gemeld. Los daarvan zijn er ook geruchten over intimidatie van kiezers of waarnemers door het leger, en over het omkopen van kiezers.

En zelfs als alles werkt, staan er lange wachtrijen omdat het gebruik van de stemcomputer niet voor iedereen even evident is. De kiescommissie had op voorhand gerekend op 90 seconden per kiezer, maar activisten en journalisten ter plaatse merken op dat dit bijna altijd langer duurt, tot zelfs drie minuten. Velen hebben ook hulp nodig bij het stemmen. De Cenco kreeg op de middag, zes uur nadat de stembureaus waren opengegaan, vanuit 12.300 stembureaus rapporten ingestuurd van haar waarnemers. Ze melden onder meer 846 stembureaus in “verboden plaatsen”, zoals politiekantoren en partijkantoren. In 1.543 bureaus waren er incidenten, zoals dus “disfunctionele” stemcomputers, de toegang ontzeggen tot waarnemers (115 bureaus) of kiezers proberen omkopen (44 bureaus). Uit het al veel langer onrustige oosten van het land komen berichten over geweld en intimidatie door gewapende groepen. De voorbije weken, in aanloop naar de verkiezingen, liepen de gemoederen in Congo al hoog op. Bij geweld in de marge van de campagne vielen, doorheen het hele land, zeker tien doden.

Minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) zegt tevreden te zijn dat de verkiezingen in Congo eindelijk effectief hebben plaatsgevonden. De provinciale, parlements- en presidentsverkiezingen werden meermaals uitgesteld. Reynders maakt zich wel zorgen over het verloop omdat waarnemers ter plaatse heel wat onregelmatigheden hebben gemeld.“Het positieve is dat de verkiezingen plaatsvinden”, zegt Reynders.