Over een maand, 20 maart, is het zover: onze democratische plicht roept, we mogen weer stemmen. Naast de keuze voor de leden van de Provinciale Staten mag er ook gekozen worden voor het waterschap waar je in woont. Maar wat doet dit bestuursorgaan nou eigenlijk? En waarom moeten we daar eigenlijk voor stemmen? 

De waterschappen zijn het oudste nog bestaande bestuursorgaan wat er is in Nederland. Al in 1255 werd het eerste waterschap opgericht: het nog steeds bestaande Hoogheemraadschap van Rijnland. Door de eeuwen heen ontstond er een wildgroei aan waterschappen. In 1950 bestonden er nog 2500 waterschappen in Nederland. De laatste decennia is dit aantal teruggebracht naar de huidige 21 waterschappen die hieronder op een kaartje te zien zijn.

Unie van waterschappen, 2017, https://www.uvw.nl/publicatie/waterschapskaart/

Als geograaf vallen er een paar zaken op aan de indeling. Zo zijn sommige gebieden vrij klein in verhouding tot andere en liggen veel van de waterschappen over de provinciegrenzen heen. Dit komt deels door historie, maar ook omdat bij het indelen van de gebieden is gekeken naar stroomgebieden en afwateringsgebieden. Zo is het waterschap ‘Amstel, Gooi en Vecht’, nummer 2 op de kaart, ingedeeld langs de stroomgebieden van de Amstel en de Vecht en een stuk van het naastgelegen Gooi. De indeling is dus allesbehalve willekeurig.

Maar wat doet deze bestuurslaag dan zoal? Eigenlijk alles waar je ongeveer als eerste aan denkt bij waterbeheer valt onder het bestuur van het waterschap. De Rijksoverheid noemt op haar site de volgende taken:
– Onderhoud van sluizen en dijken
– Zuiveren van het afvalwater
– Controleren van de kwaliteit van ons zwemwater
– Natuurbeheer in en om het water

Meer concrete voorbeelden worden gegeven op de algemene site van de waterschappen. Voorbeelden hiervan zijn het herstellen van een verdroogd natuurgebied bij de Strabrechtse Heide of een project waarbij een park met water wordt aangelegd om de stad Hardenberg weer te verbinden met de rivier de Vecht.

Het dagelijks bestuur van de waterschappen staat onder leiding van een ongekozen dijkgraaf of watergraaf. Daarnaast zijn er tussen de 18 en 30 leden. Hiervan bestaat een kwart van de vertegenwoordigers uit mensen die uit de praktijk komen: bedrijven, boeren en een vertegenwoordigende boswachter. De overige driekwart van de mensen worden dus gekozen met de aankomende verkiezingen.

Nu we weten wat het waterschap een beetje doet en hoe het bestuur eruit ziet is er nog de vraag; waarom stemmen we hiervoor? Sinds 1992 wordt er gestemd, met als belangrijkste reden dat er belastinggeld geïnd en gespendeerd wordt en het volk hier dus zeggenschap over zou moeten hebben. Wat mij betreft is dat volslagen onzinnig: we stemmen ook niet voor Rijkswaterstaat of een andere rijksinstelling die ‘ons’ geld uitgeeft. Daarnaast is het de vraag of het nuttig is dat deze besluiten worden genomen door vertegenwoordigers van politieke partijen: iedereen wil toch schoon water en goede bescherming, wat is daar politiek aan? Een deskundige zegt in dit interview met RTL nieuws dat er wel politieke keuzes zijn binnen het waterbeheer, bijvoorbeeld de mate van ingrijpen (actief of passief), de bijbehorende kostenplaatjes en toegestane activiteiten in bepaalde gebieden. Echter, in mijn optiek, is waterveiligheid geen zaak waarover gediscussieerd moet worden door mensen die niet per se uit het werkveld komen en een politiek belang vertegenwoordigen. De beslissingen zouden gemaakt moeten worden door experts, net zoals bij elke andere overheidsinstelling. Hiermee zeg ik niet dat de huidige besturen ondeskundig zijn, maar het geeft wel risico daarop. Het huidige systeem zorgt alleen maar voor een gebrek aan continuïteit en onnodig lange processen. Democratie is immers een bijzonder stroperig proces door de bijbehorende bureaucratie. Voor wie het stemmen dus ook een ‘feestje van de democratie’ wil noemen moet toch nadenken of dat ook wel zo is. Democratie is een middel, geen doel op zich naar mijn idee. Maar dat is wellicht een andere discussie.

Wat mij betreft schrappen we dus deze verkiezing, waar ook vanuit het volk weinig interesse voor is (gezien de lage opkomst, in 2014 stemde 40% van de kiesgerechtigden). Laat experts zich bezighouden met de taken van het waterschap en rapporteren naar de provincie(s) en gemeenten die binnen het waterschap vallen. Als er van elke gemeente een vertegenwoordigende wethouder af en toe aanschuift bij het waterschap kunnen zij vanuit hun politieke achtergrond meedenken en problemen aandragen waar zij tegenaan lopen. Voor hele grote projecten boven een bepaald bedrag zou gestemd kunnen worden in de Tweede Kamer of in de Provinciale Staten van de betreffende provincie(s). Dit zal waarschijnlijk niet gebeuren, omdat het aantal liefhebbers van directe democratie alleen maar toe lijkt te nemen. Dus voor nu is het aan de kiezers: willen we liberaal, confessioneel of sociaal-democratisch water(beheer) de komende vier jaar?

Voor de algemene informatie is de volgende site gebruikt: https://www.waterschappen.nl/ontdek-ons/
De titelfoto is gemaakt tijdens hoogwater in januari 2018 bij de uiterwaarden te Rhenen (J. Geurink)