Dit jaar heb ik vooral artikelen geschreven die te maken hadden met kunst en geschiedenis. Dit is mijn laatste artikel bij Oikos Online voor dit jaar en ik wilde dan ook in diezelfde traditie het jaar afsluiten. In dit artikel wil ik jullie kennis laten maken met, voor mij, een van de belangrijkste schilders ooit: Caravaggio. Sinds de middelbare school heb ik al een fascinatie voor Caravaggio’s leven, composities en schilderstijl. Ik heb mijn profielwerkstuk en vele andere papers over deze man geschreven, heb tientallen van zijn werken gezien en ik heb meerdere internationale tentoonstellingen over hem bezocht. Kortom, ik heb me in de afgelopen jaren al flink in deze kunstenaar verdiept.

Caravaggio werd als Michelangelo Merisi geboren in 1571 in Caravaggio, een dorpje net buiten Milaan. Hij veranderde zijn naam echter in de naam van zijn geboortedorp Caravaggio, aangezien er al een andere beroemde Michelangelo bestond (zie mijn eerdere artikel over de Sixtijnse Kapel). Hij ging in Milaan in de leer bij Simone Peterzano waar hij voor het eerst in aanraking moet zijn gekomen met schilderen. Caravaggio vertrekt op een gegeven moment (ongeveer 1592-1596, maar dit is niet precies bekend) naar Rome, waar hij bekend wordt en hij verscheidene opdrachten krijgt van belangrijke kardinalen en edelen. Caravaggio komt enkele malen in de problemen en nadat hij in 1606 een man vermoord na het verliezen van een tenniswedstrijd moet hij vluchten. Hij komt aan in Napels, wat onderdeel was van het Spaanse Rijk en waar hij dus veilig was voor de Romeinse autoriteiten. In Napels is hij eigenlijk meteen de belangrijkste schilder, want alle andere belangrijke schilders zaten in Rome, Florence of Milaan. Hier maakt Caravaggio dus ook meer gebruik van zijn artistieke vrijheid en schildert hij de meest onconventionele werken. Caravaggio reist enkele jaren later door naar Malta en Sicilië. Doordat de paus hem gratie verleend, kan Caravaggio weer terugkeren naar Rome. Hij zal Rome echter nooit halen, want in Porto Ercole (een klein dorpje buiten de stad) sterft de schilder in 1610 vermoedelijk aan de griep.

Caravaggio’s onstuimige leven is terug te zien in zijn schilderijen. Caravaggio breekt met de bestaande wetten van elegantie, stijl en idealisme. Hij schildert heiligen met vieze voeten (wat niet zo’n big deal lijkt, maar waar mensen echt door geschokt waren) en op manieren die nog nooit eerder waren gedaan. Dramatische voorstellingen zijn dan ook volop aanwezig. Waar Caravaggio echter misschien nog wel het meest beroemd door is geworden, is zijn gebruik van licht. De sterke contrasten tussen de donkere en lichte vlakken waren baanbrekend. Een goed voorbeeld hiervan is de Zeven Werken van Barmhartigheid.

Door die bijzondere manier van schilderen is Caravaggio is een van de meest invloedrijke kunstenaars ooit geworden. Hij kreeg in zijn tijd al veel navolgers, waardoor zijn schilderijen talloze keren zijn gekopieerd, maar ook zijn composities werden overgenomen. Niet alleen in Italië, Frankrijk en Spanje, maar specifiek ook in Utrecht. De Utrechtse Caravaggisten zijn een groep schilders die schilderden volgens de stijl van Caravaggio. De belangrijksten van hen waren Hendrick ter Brugghen, Gerard van Honthorst en Dirck van Baburen. Enkele jaren na het overlijden van Caravaggio gingen deze schilders (niet gezamenlijk) naar Rome, waar zij in aanraking kwamen met de werken van Caravaggio. Hierdoor geïnspireerd keerden zij terug naar Utrecht, waar zij ook weer andere schilders (zoals bijvoorbeeld Rembrandt) beïnvloedden. Zo ontstond er in Utrecht een cluster van schilders die schilderden zoals Caravaggio dat deed.

Dat in Utrecht zo’n cluster van Caravaggistische schilders is ontstaan is uniek. Er zijn echter nog veel meer kunstenaars beïnvloed door Caravaggio. Ik kan dus nog veel verder uitwijden over Caravaggio, zijn leven, al zijn bijzondere werken en zijn navolgers, maar dan zou dit artikel veel te lang worden. Ik hoop daarentegen dat ik wel een lichte interesse voor deze kunstenaars heb gewekt. Mocht dat het geval zijn: Tot 13 september is de tentoonstelling Caravaggio-Bernini: Barok in Rome in het Rijksmuseum te zien. Deze schitterende tentoonstelling toont belangrijke werken uit het oeuvre van Caravaggio en de invloed die deze werken hebben gehad op zijn navolgers, onder andere de Utrechtse Caravaggisten. Het Centraal Museum in Utrecht heeft vele werken van de Utrechtse Caravaggisten in hun vaste collectie, dus het is ook zeker de moeite waard om die te bezoeken.