In deze rubriek genaamd No Access Card Needed krijgen we een kijkje in de keuken bij SGPL. Docenten, studenten, stagiaires of andere SGPL insiders komen aan het woord. Vandaag vertelt medestudent Alexandra Iburg, die nu de minor Conflict Studies volgt, over Kirkuk. Een bijzondere stad midden in een machtsstrijd.

De stad Kirkuk is al decennia lang een van de betwiste gebieden in Noord-Irak, opgeëist door zowel de Iraakse regering als de Koerdische partijen in het noorden van Irak. Na de val van het Hoessein-regime in 2003 trokken Iraakse Koerden naar het zuiden, de stad in. Er werd een stadsbestuur opgericht waarin Koerden de meerderheid kregen. Dit ging in tegen de wens van de Iraakse regering en was het beginpunt van een langdurig conflict tussen de Koerden en de Iraakse regering over de stad Kirkuk.

“The City of Black Gold” is hoe de auteur Arbella Bet-Shlimon de stad noemde. Kirkuk ligt op gunstige wijze tussen enkele van de grootste olievelden van Irak. Hierdoor is het een gewilde stad voor vele verschillende actoren. De veelvoud aan actoren die bij de stad betrokken is, is ook te verklaren door de bevolkingssamenstelling van de stad. Eeuwenlang heeft de stad een diverse bevolking gehad. Het resultaat hiervan is dat veel verschillende partijen stellen dat zij de rechtmatige claim op de stad hebben. De meest prominente claims door de jaren heen zijn gemaakt door de regionale regering van Iraaks Koerdistan (de KRG), de Iraakse regering en IS.

IS maakte in 2014 een plotselinge opmars richting Kirkuk door interesse in de olievelden. Het Iraakse leger vluchtte toen gehaast de stad uit. De Koerdische strijdkrachten, Peshmerga genaamd, weigerden dit en vochten drie jaar lang een bloedige oorlog in de stad tegen IS. Toen de Peshmerga eind 2016 uiteindelijk extra steun ontvingen van de inwoners van Kirkuk en van extra troepen vanuit Iraaks Koerdistan, keerde het tij. Op 24 oktober werd de stad vrij verklaard van IS-strijders.

Nu de IS-strijders weg waren en het Iraakse leger afwezig was, zagen de Koerden een kans om een ​​sterke aanspraak op Kirkuk te maken. Na de ‘koerdificatie’ van de stad – waarin andere etnische minderheden gedwongen werden te vertrekken – en die internationaal werd afgewezen, werd een bindend onafhankelijkheidsreferendum uitgeschreven door de KRG. Bij eventuele onafhankelijkheid zou ook Kirkuk tot het grondgebied van Iraaks Koerdistan gerekend worden. Na enkele waarschuwingen van de Iraakse overheid om dit referendum te staken, werd op 25 september 2017 toch het referendum gehouden, waarbij 93% voor onafhankelijkheid stemde. Hierop viel het Iraakse leger de stad binnen en binnen slechts enkele dagen werden de Peshmerga verdreven. Op 16 oktober viel de stad in handen van de Iraakse overheid.

De vele gevechten die de Koerden voerden om de stad lijken hiermee tot de dag van vandaag tevergeefs te zijn geweest. Maar wat maakte dat er voor lange tijd een oneindige bereidheid onder de Koerden was om de stad te verdedigen?

Nadat de Peshmerga Kirkuk met succes hadden verdedigd tegen IS en de koerdificatie was begonnen, noemde de KRG de stad de culturele hoofdstad van Iraaks Koerdistan. Dit was niet de eerste keer dat zo’n symbolische titel aan de stad werd gegeven. De manier waarop de Koerden hun strijd om Kirkuk – die vaak gepaard gaat met geweld –  legitimeren, is door emotionele waarde te hechten aan de stad. Door de oude geschiedenis van Kirkuk en de Koerden die er eeuwenlang hebben gewoond, wordt de stad ook gezien als de historische hoofdstad. Het wordt zelfs het Jeruzalem voor de Koerden genoemd en degenen die een onafhankelijke Koerdische staat nastreven, zouden het graag als de officiële hoofdstad zien.

De Koerden hechten ook veel belang aan de olievelden rond Kirkuk. Deze bieden hen een gunstige onderhandelingspositie voor een volledig onafhankelijk Koerdistan. Volgens onderzoek uit 2016 van de Gazi Academic Review door Oguz, is dit ook de reden dat Koerden bereid waren alle middelen te gebruiken om Kirkuk te koerdificeren, zelfs hun toevlucht nemend tot geweld, marteling en etnische zuivering. Ze geloven dat als ze Kirkuk en zijn vitale olievelden veilig kunnen stellen, ze dan hun gemeenschappelijke droom van een onafhankelijke Koerdistan kunnen verwezenlijken. Elke partij die ook een claim op de stad probeert te maken, zoals IS en het Iraakse leger, wordt gezien als een vijand die deze droom in de weg staat en waartegen indien nodig geweld tegen mag worden ingezet.

Kirkuk is voor de Koerden dus, anders dan voor veel van de andere actoren, niet alleen van financiële waarde, maar ook van emotionele waarde. Dat maakt dat het onwaarschijnlijk is dat met de overwinning van het Iraakse leger in 2017 de strijd beëindigd is. Er zijn voorzichtige voorspellingen dat hier in de toekomst opnieuw conflict zal oplaaien tussen de actoren.