In de rubriek Geogast krijgen we een kijkje in de keuken bij SGPL. Docenten, studenten, stagiaires of andere SGPL-insiders komen aan het woord. Deze week in Geogast een artikel van de Vlexie: Donnie van Zuijlen vertelt meer over de binex van een paar weken terug.

Vrijdag 7 mei was de jaarlijkse binnenlandse excursie van V.U.G.S. Dit jaar bestond de excursie uit een stadstocht door Amsterdam-Noord, een stadsdeel met een interessante planologische geschiedenis. De excursie moest uiteraard corona-proef verlopen. Daarom bestond de excursie uit tweetallen die al fietsend door Amsterdam op verschillende locaties uitleg kregen over de desbetreffende plekken.

Tegenwoordig gentrificeren veel buurten in Amsterdam-Noord en is het zelfs qua bevolking het snelst groeiende stadsdeel van Amsterdam. Echter is dit niet zomaar tot stand gekomen. Amsterdam-Noord werd vroeger “het armoede-eiland’’ van Amsterdam genoemd. Volgens de gemiddelde Amsterdammer was dit stadsdeel amper Amsterdam te noemen. De ligging van het IJ tussen het centrum en Amsterdam-Noord levert een geografisch obstakel. Terwijl het stadsdeel met het pontje maar een kleine 5 minuten van het centrum verwijderd is, zagen een hoop Amsterdammers het als een buitengebied.

De gemeente heeft daarom veel moeite gestopt in het aantrekkelijker en bereikbaarder maken van Amsterdam-Noord. De excursie begon daarom bij het Eye filmmuseum. Dit is namelijk een goed voorbeeld van hoe de gemeente het stadsdeel aantrekkelijker wil maken. Het museum was van 1975 tot 2012 gevestigd in het Vondelparkpaviljoen. Toen deze locatie onbetaalbaar begon te worden, werd er gekeken naar een nieuwe locatie. Uit drie opties is er gekozen voor nieuwbouw op de noordoever van het IJ. Het duurde uiteindelijk meer dan tien jaar voordat het nieuwe gebouw was gerealiseerd maar het gebouw is met de bijzondere architectuur een bezienswaardigheid en trekt veel mensen aan.

Na de start van de excursie bij het Eye filmmuseum gingen de deelnemers door de Van der Pekbuurt heen, een sterk gegentrificeerde buurt dicht bij het IJ. Zodra ze daar klaar waren, konden de V.U.G.S.-leden door naar het Noorderpark. Hier kregen ze uitleg over de historie van het park. Het Noorderpark is namelijk een relatief jong park: het is een koppeling van het voormalig Volewijckspark met het voormalig Vogelpark. Deze parken waren gescheiden van elkaar door het Noordhollandsch Kanaal en de vierbaanse Leeuwarderweg. Door stedelijke herstructurering zijn deze parken met elkaar verbonden via loop- en fietsbruggen tot één groot Noorderpark. Op deze manier is het park geschikter voor de almaar groeiende bevolking in het stadsdeel.

De excursie ging vervolgens verder naar de Buiksloterdijk. Vroeger, toen Amsterdam nog niet het IJ was overgestoken, lagen er allerlei dorpjes in het gebied wat nu Amsterdam-Noord is: Nieuwendam, Buiksloot, Oostzaan en nog enkele anderen. Naarmate de stad Amsterdam groeide, annexeerde de stad dit gebied en werden de dorpen omsingeld door de stad. Het resultaat is dat je tussen de 19^e en 20^e-eeuwse buurten in Amsterdam-Noord deze oude dorpen tegen komt in oudhollandse stijl.

Vanaf de Buiksloterdijk ging de stadstocht naar Tuindorp-Oostzaan, een fietstocht van een kleine drie kilometer. Bij deze rit kom je door vier markante buurten: Floradorp, Buiksloot (wel vernoemd naar, maar niet te verwarren met Buiksloterdijk), De Bongerd en Tuttifruttidorp. De Bongerd is een nieuwbouwwijk op oude industriegrond en ligt midden in Amsterdam-Noord tussen volksbuurt Floradorp, achterstandsbuurt Tuttifruttidorp en flatwijk Buiksloot, een merkwaardige afwisseling tijdens zo’n korte rit.

Aangekomen in Tuindorp-Oostzaan was er weer een tussenstop. Hier werd uitleg gegeven over de opkomst van tuinsteden in de 20e eeuw met dank aan de planoloog Ebenezer Howard. In Nederland zien we de ideale vorm van tuinsteden niet terug. Wel kennen veel Nederlandse steden tuindorpen als wijk- of buurtvorm. Een voorbeeld is dus Tuindorp-Oostzaan, gebouwd in 1926.

Vervolgens zette de tocht zich voort naar het eindpunt: de NDSM-werf. Dit was vroeger de grootste scheepswerf ter wereld, waar vooral mammoettankers werden afgebouwd. Nadat deze in de jaren ‘70 failliet ging, werd de werf een plek van creativiteit, innovatie en alternatieve projecten. Dat imago heeft de werf nu nog steeds. Zo zijn er veel studio’s voor kunstenaars, worden er meerdere festivals gehouden en kent het gebied een grote hoeveelheid creatieve startups.

De toekomst van de werf is echter onzeker. De gemeente Amsterdam wil namelijk meer woningen bouwen in de stad en de NDSM-werf is daar een geschikte plek voor. De huidige inwoners zijn hier fel tegen. De huizen die er gebouwd zullen worden zijn volgens hen niet voor de “normale” Amsterdammers, maar voor de mensen die veel geld hebben. Je staat immers met 13 minuten op Amsterdam Centraal en hebt prachtig uitzicht over het IJ. De huidige bewoners hebben waarschijnlijk gelijk in deze discussie, de huizenprijzen op de oude werf zijn sinds 2000 al met 400% gestegen.

De grote diversiteit aan buurten die er in Amsterdam-Noord zijn, maakt dit stadsdeel planologisch interessant. Bij een korte fietstocht kom je door oude arbeidersbuurten, oudhollandse dorpen, tuindorpen en nieuwbouwbuurten. Elke buurt heeft een eigen karakter en een eigen historie. Waar gentrificatie in veel buurten zeker plaatsvindt, zijn er ook nog steeds typische volksbuurten waar je als buitenstaander op een OV-fiets raar wordt aangekeken. Voor de mensen die niet bij de stadstocht waren heb ik een tip: steek de volgende keer als je in Amsterdam bent eens het IJ over, het zal je niet tegenvallen.