Sinds een tijdje ben ik helemaal geobsedeerd met de serie Outlander. Deze serie speelt zich af in Schotland in de 18^de eeuw. In de serie wordt de traditionele Schotse kilt met trots gedragen. Dit zette me aan het denken: (nee, we gaan het hier vandaag niet hebben over de aloude vraag, wat draagt een Schot onder zijn kilt) waarom wordt dit kledingstuk eigenlijk gedragen?

Eerst even een stukje geschiedenis. Het dragen van een kilt was al in de 16^de eeuw de normaalste zaak van de wereld voor de bewoners van de Schotse hooglanden, hoewel deze er wel wat anders uitzag dan de kilt die we vandaag de dag kennen. Oorspronkelijk was het kledingstuk een soort lange, geplooide, wollen toga. Het woord kilt betekent ook geplooid, afgeleid van het Noorse woord kjilt. Een beetje naar het model van de toga’s die de Grieken en Romeinen in de Oudheid droegen alleen dan een stuk warmer, passend bij het klimaat in de Schotse hooglanden. Zo’n lange jurk bleek alleen niet heel praktisch voor tijdens het vechten. Daarom kwamen de Schotten al snel op het idee om het kledingstuk in tweeën te splitsen en in te korten.

Vooral de oude, traditionele clans van de Schotse hooglanden droegen hun kilt met trots en sommige clans claimden zelfs een bepaald patroon of specifieke kleurencombinatie als hun officiële kenmerk. Deze patronen worden tartans genoemd en elk jaar wordt in de week van 6 april wereld tartan dag gevierd door mensen met Schotse roots van over de hele wereld. Er is een grote Schotse diaspora verspreid over de hele wereld. Toen in de 17^de en 18^de eeuw de Britten besloten om de hooglanden te ontruimen, mede veroorzaakt door de Jakobistische opstand, vluchtten veel Schotten naar het vasteland. De Schotten, maar ook Ieren en sommige Britten zelf, wilden de volgens hen rechtvaardige koning Stuart weer terug op de troon krijgen. Ze zagen hun leefwijze en clansysteem bedreigd bij de zittende koning. Ook nu nog is er een kleine groep Jakobieten te vinden in het Verenigd Koninkrijk.

Niet bij iedereen was de kilt zo geliefd. Na de Jakobistische opstand van de clans in 1745 is het dragen van een kilt 35 jaar lang verboden geweest. Wanneer er toch een kilt gedragen werd konden gevangenisstraffen oplopen tot wel 7 jaar! Toch werd de kilt nog steeds gedragen door de Schotten. Nu niet meer alleen als handig en kenmerkend kledingstuk, maar ook als een symbool van protest tegenover de Britse overheersers. Dit opstandige karakter van de Schotten was afgelopen jaar ook te zien bij de protesten wegens de Brexit. Hoewel in het allereerste referendum van 2014 de meerderheid van de Schotse inwoners stemde voor blijven bij Groot Brittannië is die mening sindsdien volledig omgeslagen. Tijdens deze protesten waren er veel deelnemers in Schotse kilt te spotten om de nationale identiteit, onafhankelijk van Groot Brittannië, te benadrukken.

Er is de laatste jaren sowieso meer belangstelling voor de Schotse identiteit gekomen, mede door de hit serie Outlander. Sommige critici spreken zelfs van het Outlandereffect, toerisme in Schotland is toegenomen en deze toeristen bezoeken voornamelijk de historische locaties die te zien zijn in de film. Dit leidt tot meer inkomsten en dus een groter budget om de locaties te onderhouden. De Schotse toeristische sector speelt dan ook goed in op de serie toeristen met speciale Outlander tours of rondreizen.

Om weer terug te komen op de hoofdvraag van dit stuk, was de kilt nou een modieuze, of een strategische keuze? Tegenwoordig is de kilt niet meer onderdeel van de dagelijkse klederdracht, maar bij traditionele ceremonies, feesten of cultuurfestivals wordt het kledingstuk nog wel gedragen. Bekende modehuizen zoals Burberry en Gucci blazen het kledingstuk af en toe nog nieuw leven in tijdens fashionshows en zelfs internationale merken als Heineken hebben een eigen tartan patroon laten registreren in de officiële Tartan database. Dus hoewel de kilt begon als een strategische overweging voor warmte en beweegbaarheid, is het vandaag de dag een modieuze keuze die mensen om doet kijken, of een uiting van protest en identiteit om een standpunt kracht bij te zetten.

Kopfoto: PublicDomainArchive via Pixabay