Afgelopen decennia heeft zich een nieuw soort toerisme zich ontwikkeld, namelijk het filmtoerisme. Fans van bekende films of series bezoeken hierbij de filmlocaties die gebruikt worden in de desbetreffende film of serie. Stadsbesturen hebben hier een instrument van gemaakt om een economische boost te geven aan hun stad, maar hoe verstandig is dit? Hiervoor nemen we een kijkje in de welbekende stad poserend als decor Game of Thrones, namelijk Dubrovnik of beter gezegd King’s Landing.

Eind van de Tweede Wereldoorlog ligt de stad, net als het gehele Europese continent, in puin. De Kroatische kuststad is vanaf dan ook onder communistisch bewind. Toch heeft de toeristische sector zich sterk ontwikkeld in de tweede helft van de twintigste eeuw. Allereerst komt dit omdat Joegoslavië een van de weinige Oostbloklanden was die wel toegankelijk was, weliswaar met strenge controles, voor West-Europa. Daarbij is het oude stadscentrum in 1979 uitgeroepen tot UNESCO-werelderfgoed. De stad was hiermee een culturele en betaalbare bestemming voor de meer avontuurlijke vakantieganger. Het toerisme was een welkome toevoeging aan de economie van Dubrovnik. De stad was in de 15^e en 16^e eeuw een belangrijke havenstad, maar een industriële sector had de stad in de 19^e eeuw nooit erg ontwikkeld.

Na de Joegoslavische oorlogen lag de Kroatische stad weer op zijn gat. De stad is zeven maanden belegerd en heeft veel schade opgelopen. In de jaren ’90 zijn veel verwoeste gebouwen gerestaureerd in originele staat. De toeristische sector heeft sindsdien een opleving gehad door middel van filmtoerisme. Game of Thrones, Star Wars en de nieuwste James Bond film, allemaal zijn ze voor een deel opgenomen in Dubrovnik. Dit heeft ervoor gezorgd dat Dubrovnik in 2019 1,4 miljoen toeristen heeft ontvangen. Het filmtoerisme draagt volgens schattingen ook bij aan de helft van de jaarlijkse groei van meer dan 10% van de toeristische sector. Dit alles gebeurt in een stadscentrum van nog geen 10 vierkante kilometer met in de gehele stad een bevolking van 40.000. Hoewel de stad een enorme economische opleving heeft gehad, kent het filmtoerisme ook nadelen voor de ‘parel van de Adriatische Zee’. Zo zijn er veel klachten over de leefbaarheid van de stad door lokale bewoners. Ook dreigt UNESCO de status als werelderfgoed van de stad in te trekken vanwege de negatieve impact van de opgeblazen toeristische sector. Hierop heeft de burgemeester gereageerd door een max te zetten op het aantal bezoekers van de binnenstad, het aantal souvenirwinkels moet met 80% dalen en het aantal restauranttafels met 30%. Deze drastische maatregelen zullen op korte termijn een negatieve impact hebben op de stad, maar op de lange termijn zou het ervoor moeten zorgen dat Dubrovnik een aantrekkelijke bestemming blijft.

Gelet op het wetenschappelijk onderzoek naar filmtoerisme is dit een slimme zet. Toerisme is namelijk een sector die erg snel groeit, maar ook erg snel krimpt. Deze krimp zet meestal in als de bestemming te druk wordt. De negatieve gevolgen hiervan, zoals veel afval op straat, zorgt uiteindelijk voor een verloedering van de bestemming. Met name filmtoerisme kent deze snelle opvolging van pieken en dalen, omdat het toerisme samenhangt met de populariteit van de bijbehorende film en vanwege de concentratie van het toerisme. Iedereen wil namelijk precies dezelfde plek zien waar die ene scène is opgenomen. In Dubrovnik is het topdrukte op één specifieke plek, hier degradeert de stad dan ook het snelst. Filmtoerisme is daarbij ook een erg risicovol instrument, het succes van een film is vaak lastig te voorspellen en daarmee ook het toerisme dat het oplevert

Al met al is filmtoerisme een handig instrument om snel een economische boost aan een stad te geven, allereerst door de productie van de film zelf en natuurlijk ook door de toeristen die dit oplevert. Vanwege het cyclische karakter van filmtoerisme zal een stad snel moeten diversifiëren in haar toeristische aanbod en niet alleen teren op die ene film. Doet men dit wel, dan zal de piek weliswaar hoger zijn, maar dan is het dal ook onvermijdelijk. De burgermeester, ofwel de regisseur van de stad, zal bij filmtoerisme dus zeker ‘action’ moeten schreeuwen, maar ook goed weten wanneer het tijd is om ‘cut’ te roepen.

Kopfoto: Madebymorgan via Unsplash