De ontbossing van de Amazone is al decennia een probleem aan de voorgrond van de internationale klimaatbescherming. Het behouden van het woud voor de zuurstofproductie, biodiversiteit en natuurlijke schoonheid gaat echter niet zo soepel. Tussen 2005 en 2012 leek het goed te gaan, daarna stagneerde de afname in ontbossing tijdelijk. In 2019 begon de toename van ontbossing opnieuw. Deze ontwikkeling valt (niet geheel toevallig) samen met de verkiezing van president Jair Bolsonaro. Hoe zit dat nou met ontbossing in Brazilië? En welke rol speelt Bolsonaro hier?

De landbouw is de grootste bedreiging voor het woud. Om nieuw land te verkrijgen wordt op grote schaal slash and burn toegepast. Hierin wordt eerst een deel gekapt en vervolgens de hele boel in de hens gezet om de grond vruchtbaar te maken. Traditioneel is dit een vorm van zwerflandbouw die op zich duurzaam plaats kan vinden, maar op de huidige schaal van ontbossing kan het woud nooit teruggroeien. Dit is ook omdat er of koeien komen te grazen, of soja wordt geplant. In een schoolvoorbeeld van the tragedy of the commons lijdt het woud onder een combinatie van individuele winst en collectief leed. Iedereen heeft last van het verdwijnende woud, maar een individu kan gemakkelijk winst maken door te kappen. Gezien het feit dat de huidige boskap alles behalve duurzaam plaatsvindt ondervinden de boosdoeners zelf binnenkort ook de gevolgen van ontbossing. Zo zullen droogte, bosbranden en modderstromen toenemen naarmate het woud verdwijnt. De landbouwproductiviteit neemt af en de leefbaarheid van de regio als geheel neemt af. Zo wordt geschat dat de droogte als gevolg van ontbossing in 2050 de landbouw al 200 miljard dollar zal kosten.  

Bolsonaro, ook wel bekend als Tropical Trump of Senhor Gripacinho, staat al niet bepaald bekend om de populariteit van zijn beleid of zijn wijsheid in internationale kringen. Zijn beleid valt ook vrij gemakkelijk in verband te brengen met de toenemende ontbossing van de Amazone. Overigens poogt hij zelf te ontkennen dat de bosbranden een probleem zijn. Het is namelijk zo dat hij verkozen werd door een alliantie aan te gaan met de agrolobby in het Braziliaanse parlement (goed voor ongeveer de helft van de zetels). Door beloftes van groei te doen aan de landbouw- (en mijnbouw)sector kreeg hij de steun die hij nodig had. Deze beloftes heeft hij vervolgens ook waargemaakt. De natuurbescherming in Brazilië is normaal gesproken de tegenhanger van agriculturele uitbreiding. De natuurbescherming is vervolgens sterk verzwakt door het budget met een kwart te verlagen, en door de reservaten van inheemse bevolking te laten hertekenen door de landbouwgiganten. Door het verzwakken van de natuurbescherming is de illegale houtkap en export ook snel toegenomen. Om dit te stoppen zette Bolsonaro het leger in, maar dit hielp niet zoals gehoopt. Ook is het een fenomeen dat Bolsonaro alle steun vanuit het buitenland weigert. Hij is er klaar mee dat anderen hun neus in Braziliaanse zaken steken. Financiële fondsen en initiatieven van milieubescherming houdt hij buiten de deur.

De klimaatconferentie COP 26 in Glasgow betekende wel een serie veelbelovende ontwikkelingen voor Brazilië. In de aanloop van de conferentie maakte de Braziliaanse overheid wel een aantal beloftes. Er zou aandacht aan groene banen gegeven worden om bossen te beschermen; tegen 2028 zou illegale ontbossing gestopt zijn; tegen 2030 zou de methaanuitstoot met 30% verminderd worden; in 2050 zou het land koolstofneutraal zijn. Het was echter opmerkelijk dat Bolsonaro zelf ‘uit strategische overwegingen’ niet aanwezig was. Zijn vice-president Mourão lichtte toe dat ‘de hele wereld stenen naar Bolsonaro zou gooien als hij wel kwam’. Wel was er een video van hem te zien op de conferentie waarin hij onder andere het volgende zei: “in the fight against climate change, we have always been part of the solution, not the problem.” (Andreoni, 2021). Een twijfelachtige uitspraak volgens de New York Times. 

De eindstand is een bos dat door individuen wordt gekapt voor winst door export, en door de landbouwsector vrijgemaakt wordt voor nieuwe akkers en veehouderijen. De winnaars van Bolsonaro’s beleid zijn hijzelf, de agrolobby, en de mensen die direct het bos exploiteren (tijdelijk). De verliezers zijn op de lange termijn alle bewoners van de aarde, mens en dier, en met name de bevolking van Brazilië zelf. Wat de toekomst belooft ligt in de handen van Bolsonaro en zijn overheid, zijn de plannen valse beloftes, of is dit wel degelijk een keerpunt in zijn beleid? Only time will tell. 

Credits foto ontbossing: Picography (Pixabay.com).

https://pixabay.com/photos/deforestation-forest-wood-cut-405749/

Credits kopfoto karikatuur Bolsonaro: JCamargo (Pixabay.com).

https://pixabay.com/vectors/jair-bolsonaro-president-brazil-4501881/

Andreoni, M. (2 November 2021). Once a Climate Leader, Brazil Falls Short in Glasgow. NYTimes. https://www.nytimes.com/2021/11/02/world/americas/brazil-climate.html