Mesopotamië, het gebied tussen de rivieren de Tigris en de Eufraat, is de plek waar de eerste menselijke beschavingen ontstonden. De vruchtbare slib die de rivieren met zich meebrachten zorgden voor een perfecte omgeving om aan veeteelt en akkerbouw te beginnen. Van deze landbouwsamenlevingen, dorpen en steden is vandaag de dag nauwelijks iets meer te bewonderen, mede omdat het stroomgebied nu in het territorium van Irak ligt: een land met een instabiele geschiedenis. Maar er is iets aan de hand met dit vroeger zo vruchtbare water en klimaatverandering is niet eens de belangrijkste oorzaak.

Zoals belicht in mijn vorige artikel over zoetwaterproblematiek kunnen dammen worden gebruikt om groene energie op te wekken. Het water voor deze stuwdammen wordt bovenstrooms vastgehouden om stuwmeren te vormen. Je voelt de bui wellicht al hangen, want Irak heeft namelijk weinig controle over dit bovenstroomse gebied. Het water uit de Tigris en de Eufraat is voornamelijk afkomstig uit Turkije dat op het moment 22 dammen in deze rivieren heeft gebouwd, waarvan de ilusu-dam het recentste bolwerk is, die de Tigris zodanig zou afknijpen dat Irak de helft van haar watervoorziening misloopt (Irak dreigt uit te drogen door ontwikkeling Turkije en Iran, 2018).

Deze dammen zorgen benedenstrooms voor een lagere waterstand die zowel in de steden als in de natuur wordt gemerkt. Zo heeft men in Basra (vroeger nog bekend als het Venetië van het Midden-Oosten) te maken met extreem vervuilde kanalen. Er is te weinig stroming in de rivier om het stadsafvalwater af te voeren, wat voor stankoverlast en ziektes kan zorgen indien mensen dit water als drinkwatervoorziening gebruiken. Tevens zorgt de mondiale zeespiegelstijging in combinatie met de lage stroomsnelheid van de rivieren ook voor meer zoutindringing en verzilting van het water. Dit water kan vervolgens niet meer voor de landbouw worden gebruikt: iets waar de periferie in Irak van moet leven.

Net zoals andere landen in het Midden-Oosten beschikt Irak over veel olievelden waarvan de opbrengst vaak op een corrupte wijze bij de hooggeplaatste elite terecht komt en ziet de bevolking niets terug van deze olieopbrengsten. Tijdens het regime van dictator Saddam Hoessein zijn er in Irak verschillende oorlogen gevoerd. In het gebied waar de Tigris en de Eufraat samenvloeien vocht Hoessein ten tijde van de Iran-Irak oorlog (1980-1988) tegen opstandige rebellen. Hij leidde beide rivieren om met een enorm netwerk aan dammen en kanalen in een poging het water als strijdmiddel te gebruiken, ten koste van de natuur in dit gebied. Na de val van Saddam (2003) werden de dammen doorgestoken en stroomde het gebied weer vol met water.

Echter vreest men vandaag de dag dat het water niet meer zal terugkeren, onder andere door de stijgende verdamping door hogere temperaturen, het tekort aan neerslag en de bovenstrooms gebouwde dammen. Het vervuilde en vooral zoute water is slecht voor mens en dier, zo gaan er meer buffels dood en de buffels die nog leven geven slechtere melk (Ingleby, 2021). Irak kan daarentegen ook nog naar zichzelf kijken voordat het de vinger naar Turkije wijst of de schuld bij klimaatverandering legt. Een visie op waterbeheer of moderne infrastructuur ontbreekt in het land, voornamelijk door een instabiel politiek klimaat waar soms nog sprake is van corruptie. Ontziltingsinstallaties en een duurzamere omgang omtrent watergebruik zijn simpele oplossingen om de situatie te verbeteren.

In deze tweedelige serie heb ik kort belicht dat water vaker een oorzaak kan zijn voor conflicten. Water kan worden vastgehouden, vervuild raken of omgeleid worden. De gevolgen hiervan raken alle mensen die afhankelijk zijn van rivierwater en hebben vaak een simpele oplossing, althans op papier. Zo is er betere internationale samenwerking nodig omtrent waterproblematiek om deze bron van leven en van conflict in balans te houden.

Kopfoto: Levi Meir Clancy via https://unsplash.com/photos/J3esKvkW-TY

Bronnen:

Irak dreigt uit te drogen door ontwikkeling Turkije en Iran. (2018). MO*. Geraadpleegd op 13 april 2022, van https://www.mo.be/nieuws/iraakse-minister-van-water-een-regionaal-waterakkoord-dringt-zich-op
Ingleby, M. (2021, 14 oktober). De verdroging van de Iraakse delta kun je proeven in de melk van de waterbuffels. NRC. Geraadpleegd op 13 april 2022, van https://www.nrc.nl/nieuws/2021/10/14/de-verdroging-van-de-iraakse-delta-kun-je-proeven-in-de-melk-van-de-waterbuffels-a4061843