Over internationale akkoorden betreffende de duurzame ontwikkeling van landbouw is nog lang geen akkoord bereikt, maar waar veel landen het wel mee eens zijn, is dat er wordt afgestevend op een doemscenario. Door niet-duurzame ontwikkelingen in de landbouw komt biodiversiteit sterk onder druk te staan. Biodiversiteit is een van de meest overschreden grenzen van het systeem aarde. In 2008 besloot de Noorse overheid in samenwerking met een Amerikaanse expert en de Consultative Group on International Agricultural Research daarom massaal zaden van landbouwgewassen op te slaan in een ondergrondse kluis op het afgelegen eiland Spitsbergen, ver weg van de rest van de wereld. Deze zaden waren afkomstig uit nationale zadenbanken uit verschillende landen. Het project kreeg de naam Svalbard globale frøhvelv, in het Engels Svalbard Global Seed Vault. De Svalbard kluis fungeert als een back-up plan voor de ruim 1750 mondiale zaadbanken. In 2015 waren er zaden aanwezig van 4000 verschillende soorten landbouwgewassen, met een totaal aantal van zo’n 840 000 opgeslagen zadenstaaltjes.

De bundeling van mondiale zadenbanken in het Svalbar project is om het verlies van biodiversiteit tegen te gaan, maar op een andere manier dan dat je misschien denkt: het gaat hier om het tegengaan van verlies in diversiteit in de zadenbanken zelf, en daarmee slechts indirect over het verlies aan biodiversiteit. Verlies in zadenbanken zelf kan optreden door bijvoorbeeld  door slecht onderhoud of natuurgeweld, zoals gebeurde op de Filipijnen. De nationale voedselbank werd daar beschadigd door een grote overstroming, en een aantal jaar later compleet weggevaagd door een brand. Ook in Afghanistan en Irak zijn de zadenbanken verwoest, door oorlog en conflict. Wellicht staat de zadenbank in Aleppo (Syrië) hetzelfde te gebeuren.

Maar waarom is Noorwegen het uitgekozen land voor dit belangrijke project? Eigenlijk gaat het hier niet zozeer om het land, meer om de plek. Spitsbergen is het grootste eiland binnen de gelijknamige archipel in de Noordelijke IJszee, niet heel ver van de Noordpool. Het eiland is voor het overgrote deel bedekt met sneeuw en landijs. Door de geografische isolatie en het ijzige klimaat ligt het inwoneraantal van Spitsbergen net boven de 2500 mensen. Ruim 2075 van deze inwoners woont in Longyearbyen: de noordelijkste plaats ter wereld met meer dan 1000 inwoners. In een berg vlakbij deze plaats ligt de Svalbard Global Seed Vault. Naast de geïsoleerde ligging ver weg van allerlei conflicten, blijkt deze locatiekeuze nog meer voordelen te hebben. Svalbard ligt niet in enige nabijheid van een breuklijn: tektonische activiteiten (aardbevingen en vulkanisme) zullen de bank niet bedreigen. De bank ligt 120 meter diep in de grond, maar nog steeds ruim 130 meter boven zeeniveau: smeltende ijskappen en zeespiegelstijging zijn geen punt. Verder is het klimaat ook een uitkomst. De zaden worden bewaard op zo’n -18 graden Celcius. In het geval van een storing in het koelsysteem duurt het weken voordat de temperatuur in de opslagruimte aanzienlijk is gestegen, en zelfs dan is het nog ijzig koud. Daarbij komt het meest noordelijk gelegen internationale vliegveld ook goed van pas, voor de aanvoer van de zaadpakketten. Ook het design van de kluis zelf is aangepast op extreme omstandigheden. Zo zouden de holle tunnels ontworpen zijn om een eventuele raketaanval tegen te houden.

De zaden die ondergronds liggen opgeslagen zijn niet zomaar toegankelijk, ook niet voor grote landbouworganisaties. De kluis wordt gemiddeld maar drie keer per jaar geopend om de zaden te onderhouden en te dupliceren voor verdere uitbreiding van het project. Tevens kan er niet zomaar aanspraak worden gemaakt op de zaden, organisaties moeten eerst de zaden aanvragen via de instantie waar de zaden oorspronkelijk lagen opgeslagen. Als deze instanties ernstig verhinderd zijn en niet in staat blijken om de opgevraagde zaden te leveren, dan kan Svalbard de zaak bekijken om te zien of zij haar kluis wel of niet opent. Tot nu toe is het slechts één keer gebeurd dat er door een instantie aanspraak werd gemaakt op de zaden. Het was in dit geval de zadenbank in Syrië, die toegang vroeg tot zaden uit Svalbard die bestendig zijn voor het droge klimaat waarin Syrië verkeert. Deze toegang werd verleend nadat de zadenbank in Aleppo niet aan deze vraag kon voldoen.

Vergelijkbare projecten zoals Svalbard werden eerder al uitgevoerd met het DNA van dieren, dit project heet de Frozen Zoo. Frozen Zoo is, vergelijkbaar met de zadenkluis, een opslagruimte waarin genetisch materiaal van verschillende dieren op lage temperaturen wordt geconserveerd. Het doel van dit project is het behouden van de biodiversiteit, met als extra mogelijkheid het klonen van meer exemplaren van een soort uit het opgeslagen genetisch materiaal.

Wil je een kijkje nemen in de Svalbard kluis zonder naar Spitsbergen te gaan, lekker warm en knus thuis? Gelukkig, dat is nu mogelijk! Klik dan hier voor een digitale tour van het ondergrondse complex: