In deze rubriek genaamd Van Unnik Praat krijgen we een kijkje in de keuken bij SG&PL. Docenten, studenten, stagiaires of andere SG&PL insiders komen aan het woord in deze rubriek. Vandaag presenteren wij: Floris van den Berg; docent milieufilosofie.

Hoe de UU de eerste compleet veganistische universiteit ter wereld werd
Een terugblik vanuit 2042

It always seems impossible until it’s done. Nelson Mandela

Kun je het je voorstellen? Ik heb nog meegemaakt dat er in de kantines van de UU dierlijke producten werden aangeboden en dat daar ook gretig gebruik van werd gemaakt! Dat was voor jullie tijd. In die tijd was er ook een faculteit diergeneeskunde waar studenten werden opgeleid om de boeren te helpen bij de intensieve veehouderij. Er werden dierproeven gedaan. En, onvoorstelbaar vandaag de dag, bijna iedereen liep op leren schoenen. Ik heb nog meegemaakt dat studenten jassen met bontkragen droegen. Het is nu 15 jaar geleden dat de UU in 2032 de transitie maakte naar een geheel plantaardige universiteit. Toen de transitie eenmaal gemaakt was ging het snel. De aanpassingen werden gemaakt. De sociale acceptatie volgde snel. De Universiteit Leiden volgde het voorbeeld van de UU snel, en in België was het de Universiteit Gent. Toen ging het de oceaan over en een jaar later werd Cornell University de eerste Amerikaanse vegan university. De Tilburg University en de VU hielden het langst vast aan de gewoonte om dode dieren te gebruiken.

Wie de geschiedenis van sociale omwentelingen bestudeert ziet een verhaal waarbij alles wat voorafging logisch en noodzakelijk leidde tot de omwenteling. Maar in 1900 was het lang niet zeker dat er stemrecht voor vrouwen zou komen. En in 1990 was het geen vanzelfsprekendheid om te denken dat het homohuwelijk spoedig gelegaliseerd zou worden, wat in 2001 het geval was.

Ik draai al heel wat jaren mee op de UU. De omwenteling naar de plantaardige universiteit en het stichten van de Vegan University League heb ik meegemaakt. Ik was er bij betrokken geweest. Toen ik als jong docent ethiek met passie opmerkte dat ik ernaar streefde om de UU de eerste veganistische universiteit ter wereld te maken, werk ik voor gek versleten. Mensen vonden dat raar. Ze dachten dat ik het niet serieus meende. Ik had ook niet de hoop dat het zou gaan lukken. Ik hield vol en ik zei het in al mijn voordrachten. Mensen begonnen het na te zeggen. En uiteindelijk is het er van gekomen.

De omslag begon ermee dat er het consumeren van dierlijke producten op de UU ter discussie werd gesteld. De UU begon zich te profileren als een duurzame universiteit. Het was destijds al wetenschappelijk onomstreden dat de veeteelt een desastreuze invloed heeft op tal van milieuproblemen. Net zoals het onomstreden was dat dieren voelende wezens zijn wiens belangen in de dierindustrie ernstig werden geschaad. De wetenschappers die deze kennis genereerden namen de conclusies doorgaans niet serieus in hun handelen en bleven dierlijke producten consumeren. De hoeveelheid plantaardige producten in de kantines nam snel toe want aantal veganistische studenten groeide snel. Studievereniging Storm van milieuwetenschappen was de UU voor en was de eerste geheel veganistische studievereniging (dus ook zonder de leren schoenen et cetera) ter wereld. VUGS nam dat echter zo snel over dat het lastig is om te zien wie er nu eigenlijk het eerst was. Duidelijk is dat de studenten eerder waren dan de staf en het management. Studenten zijn beter het leren en implementeren van kennis, zoveel is duidelijk.

Soms vragen mensen mij hoe dat ging in de begintijd waar er nog veel mensen waren wiens identiteit scheen af te hangen van dierlijke producten. Toen het CvB in samenspraak met de Uraad de beslissing nam om vegan te gaan, was er inderdaad nog wel wat verzet. Er waren studenten die knakworst uitdeelden voor de kantine. Maar er was geen groot protest. Vanuit de universiteit werd er veel aan voorlichting gedaan. Alle eerstejaars studenten kregen een cursus ethiek en duurzame ontwikkeling, waar ik een bijdrage aan mocht leveren. De transitie ging heel gemoedelijk. Studenten begrepen dat het de universiteit ernst was met de morele missie naar duurzaamheid. Net als dat vliegen door staf en studenten werd geminimaliseerd. De kantines verzorgden gezonde en smaakvolle vegan catering en de kantines zaten voller dan ooit. Utrecht kwam bekend te staan als een vegan universiteit. Het werd al heel snel not done om leer, bont of wol te dragen. Er waren geen formele kledingeisen, maar het sprak gewoon vanzelf dat je zoiets niet deed. Leren stoelen verdwenen langzaam uit het meubilair.

De faculteit Diergeneeskunde zette en zeer lage nummerus fixus in. De dierenartsen die werden opgeleid wilden niet langer werken voor de veehouderij. Dierproeven werden met de vegan university afgeschaft. Diergeneeskunde is nu een van de specialisatie bij geneeskunde geworden.

Door de omslag van de UU naar een vegan universiteit werd dierethiek een debatonderwerp in de samenleving als geheel. Het leidde tot vele heftige debatten. Bij de verkiezingen was er een enorme winst voor GroenLinks en vooral voor de Partij voor de Dieren. Het was een grote verrassing dat Marianne Thieme de eerste vrouwelijk premier van Nederland werd. Eindelijk kon de intensieve veehouderij worden afgeschaft. Eindelijk werd er ernst gemaakt met het behalen van de klimaatdoelen – maar dat is een ander verhaal. Dit is het verhaal van hoe de UU de eerste vegan universiteit ter wereld werd. En dat is toch iets waar we trots op mogen zijn. De UU heeft lef getoond en heeft laten zien dat de universiteit een bolwerk van kritisch durven denken en duurzame innovatie kan zijn. Niet alleen de theorie, maar vooral ook de praktijk.

Dr. Floris van den Berg is filosoof en dus veganist. Hij doceert milieufilosofie aan de UU.