De onderwijsvrije week is al weer een tijdje geleden en het studieleven is weer in volle gang. Waar de een die week gebruikt heeft om uit te rusten, heb ik met een aantal mede SGPL-ers een bijzonder niet bestaand land bezocht; Transnistrië.

Ik zie je denken “Transnistrië? Is dat een land? En waar ligt dat dan?”. Om te beginnen, Transnistrië is een gebied in het oosten van de republiek Moldavië, dat op zichzelf weer een niet heel bekend land is dat ligt ingeklemd tussen Roemenië en Oekraïne. De naam Transnistrië betekent “Voorbij de Dniestr” en heet officieel de Pridnestrovische Moldavische Republiek, maar wordt dus vaak als afkorting Transnistrië of in het Russisch Pridnestrovje genoemd. De namen verwijzen naar de rivier de Dniestr, een rivier in het gebied die over bijna de hele lengte de grens vormt met de rest van Moldavië.

Transnistrië heeft ongeveer een half miljoen inwoners, is 4163 Km2 groot en vormt een languitgestrekte strook land tussen de Dniestr en de Oekraïnse grens. Als politieke entiteit bestaat het sinds 1924, en werd in 1940 samen met de rest van Moldavië (wat veroverd werd op Roemenië) gevormd tot de Moldavische SSR, een deelrepubliek binnen de Sovjet-Unie. Begin jaren 90 brokkelde de Sovjet-Unie af en daarmee ook de Moldavische SSR. Moldavië, met uitzondering van Transnistrië, behoorde tot 1940 tot Roemenië maar is in verschillende periodes ook semi-onafhankelijk geweest. Het herenigen van de 2 landen was niet onlogisch geweest, maar kon in de jaren 90 op weinig steun rekenen in Moldavië. Moldavië voerde tijdens het onafhankelijk worden in 1989 al een belangrijke maar omstreden wet in; het Moldavisch (wat praktisch overeenkomt met Roemeens) werd

de enige officiële taal van het nieuwe Moldavië.

Dit was tegen het zere been van de Transnistriërs, wat in overgrote meerderheid etnische Russen en Oekraïners waren en het opgaan in het etnisch overwegend Roemeense Moldavië sowieso al niet zagen zitten. In 1992 brak een korte burgeroorlog uit tussen het kleine Transnistrië en Moldavië, een conflict wat Transnistrië uiteindelijk won. Transnistrië wist dit conflict mede te winnen dankzij Russische en Oekraïnse vrijwilligers, maar vooral dankzij een oud sovjetleger dat hier gelegerd was. En zo werd Transnistrië een de facto onafhankelijke staat.

Ruim 20 jaar later is er niet veel veranderd. Het gebied is nog steeds de facto onafhankelijk en Moldavië ziet het nog steeds als zijn grondgebied maar erkent Transnistrië daarom ook niet. Transnistrië binnen komen is niet heel moeilijk, je pakt een Marsjroetka (een soort bus zonder vaste haltes) van de Moldavische hoofdstad Chisinau naar Tiraspol (hoofdstad van Transnistrië). Eenmaal bij de grens aangekomen staat er een tank en lopen er militairen rond, maar na het antwoorden van wat simpele vragen (wat je

komt doen en waar je verblijft) mag je zonder problemen je reis vervolgen. Omdat niemand het land erkent, is de grenscontrole eigenlijk illegaal (maarja zij hebben tanks en machinegeweren dus je doet het maar gewoon). In 20 minuten bereik je Tiraspol, tevens de grootste stad van Transnistrië. Als je door de stad loopt vallen een paar dingen op; straten zijn genoemd naar belangrijke communisten (Lenin, Karl Marx), waar een Transnistrische vlag aan de muur hangt, hangt de Russische vlag meestal gebroederlijk naast en er lopen militairen over straat met Russische emblemen op hun uniform. Het zit namelijk zo; Transnistrië is formeel nog communistisch en het eerder genoemde sovjetleger is nog steeds in het gebied aanwezig (nu het 14de Russische legerkorps). Het Transnistrische parlement heet net zoals in de Sovjet-Unie de Opperste Sovjet, hun geheime dienst heet nog de KGB en de communistische hamer en sikkel prijkt nog steeds op hun vlag, op veel gebouwen en op het geld (wat overigens gedeeltelijk plastic muntjes zijn, een unicum in de wereld).

Het klinkt misschien een beetje alsof Transnistrië is blijven steken in het verleden van de Sovjet-Unie en dat is misschien ergens ook wel zo. Maar als je het gebied bezoekt zie je dat zelfs Transnistrië niet aan het kapitalisme en de globalisering weet te ontsnappen. Er hangen op straat reclames van westerse merken, je kunt Coca Cola kopen en andere Europese/Amerikaanse dingen kopen in de supermarkt en zelfs het Moldavische Andy’s Pizza (een Moldavische restaurantketen) is er te vinden. Iets heel Transnistrisch wat je veel tegen komt is Sheriff. Niet Sheriff als in de politie (die hier De Militie heet), maar een bedrijf genaamd Sheriff. Sheriff, naar verluidt zo genoemd omdat de oprichters bij de

veiligheidsdiensten werkten (politie of zelfs KGB, het is niet precies bekend), is een belangrijke speler in de Transnistrische economie en het tweede bedrijf van het land (na de Moldova Steelworks, een industrieel bedrijf). Sheriff bezit vrij veel, waaronder de volgende dingen; een supermarktketen, een benzinestationketen en oliebedrijf, een bouwbedrijf, een autodealer, een telefoonnetwerk, een TV-zender en zelfs een casino. Sheriff heeft ook een eigen voetbalclub genaamd FC Sheriff Tiraspol, die werd opgericht in 1997, een jaar later promoveerde naar de hoogste divisie, en 17 keer(!!) landskampioen van Moldavië werd (wat ik vrij ironisch vind). Naast economische heeft Sheriff ook aardig wat politieke invloed in Transnistrië. De eerste president en tevens stichter van Transnistrië Igor Smirnov, sloot met Sheriff een belangrijke deal; Sheriff kreeg kortingen op belasting en invoerrechten (Smirnovs zoon was hoofd douane) in ruil voor politieke steun. Maar toen er een nieuwe politieke partij opkwam in Transnistrië, verschoof de loyaliteit van Sheriff naar deze partij met als leider Yevgeny Shevchuk. In 2011 verloor Smirnov zelfs de presidentsverkiezingen van Shevchuk (die nu onafhankelijk was), al is volgens critici de invloed van Smirnov en zijn entourage daar niet minder door geworden. Toen Shevchuk in 2012 aankondigde iets aan de voorkeurspositie van Sheriff te willen doen, verloor hij (niet heel verrassend) de steun van Sheriff. Meerdere sleutelpersonen binnen Sheriff zijn ook parlementslid en sinds 2016 is Vladim Krasnoselsky, voorheen hoofd beveiliging bij Sheriff, de nieuwe president (Shevchuk is naar Moldavië gevlucht).

Transnistrië bezoeken was een interessante en vreemde ervaring. Je waant je een beetje terug in de Sovjettijd in deze eigenlijk parallelle staat binnen Moldavië. Op de eerder genoemde dingen in dit artikel na is het in zekere zin niet veel anders dan menig ander land. Ondanks dat je er gewoon naartoe kan hangt er toch nog een beetje iets mysterieus rondom Transnistrië wat je zelfs als geïnteresseerd sociaal-geograaf niet gaat kunnen doorgronden. Transnistrië is volgens sommigen een maffia-staat die een grote speler is in allerlei criminele praktijken, iets wat ik na een bezoek aan een club in Tiraspol (en vooral na het zien van hun soort bezoekers) wel wil geloven. De rol en invloed van Sheriff in het land lijkt enorm te zijn, maar niemand die het echt precies vastgesteld heeft. En natuurlijk is Rusland er nog, die aan de ene kant militair aanwezig is en de overheid (financieel) steunt, maar tegelijkertijd het land zelf niet eens erkent. Sinds de annexatie van de Krim kwam het streven naar aansluiting bij Rusland (waar bij de bevolking volgens een referendum veel steun voor was) ook hier weer op, maar dat is tot heden uitgebleven. Een Transnistrische heraansluiting bij Moldavië lijkt uitgesloten, mede doordat Moldavië zelf verdeeld is tussen de meer op de EU en Roemenië gerichte groepen en aan de andere kant de pro-russische groeperingen ieder een ander toekomstbeeld voor het land hebben. De toekomst is voor zowel Moldavië als Transnistrië onduidelijk en onzeker, en ik denk dat zo lang Transnistrië onafhankelijk en niet-erkend blijft dat ook niet zal veranderen. Dus ik zou zeggen, bezoek het land eens als je er in de buurt bent en laat je verrassen door dit eigenlijk niet bestaande land!

Artikel van Follow the Money over Transnistrië; https://www.ftm.nl/artikelen/transnistrie-financiele-schaduwwereld?share=1

De website van Sheriff Corporate Group; http://www.sheriff.md/en/

Aflevering van de VPRO-serie Grensland over Moldavië en Transnistrië; https://www.vpro.nl/programmas/grensland/1.html