Als je het woord belastingparadijs in Google invoert zijn de eerste resultaten meestal eilandengroepen zoals de Maagdeneilanden, de Kaaimaneilanden of de Seychellen. Ook zien we Nederland opvallend veel terug in de zoekresultaten. Verder zien we veel onthullingen uit de befaamde Panama Papers en welke landen er naar aanleiding hiervan op een nieuwe ‘zwarte lijst’ van de EU zijn gezet van landen die niet willen meewerken met belastingzaken. (NRC, 2017) Opvallend aan deze ‘zwarte lijst’ is dat er geen enkel Europees land in is terug te vinden. Sommige, voornamelijk kleine landen, zijn opgenomen in de zogenaamde ‘grijze lijst’ van landen die wel mee willen werken aan verbetering. Ondanks de geringe omvang van veel van deze landen zijn ze echter een grote spil in het globale belastingverhaal, waardoor  jaarlijks naar schatting zo’n 500 miljard Britse pond aan belastingen mis wordt gelopen. (The Guardian, 2017) Nu wil ik uit al deze zogenoemde belastingparadijzen er eentje uitpikken die van deze kunst en ware ambacht heeft gemaakt; Liechtenstein.

Gelegen in de Alpen tussen Zwitserland en Oostenrijk ligt het dwergvorstendommetje Liechtenstein, dat slechts 1,5x zo groot is qua oppervlakte als de gemeente Utrecht. Met nog geen 40.000 inwoners houdt het echter al snel op met de vergelijking met Utrecht. De ‘hoofdstad’ van het land, Vaduz, kent ook slechts 5.000 inwoners, waarmee het de kleinste hoofdstad van Europa is. Wat het land, zeker binnen de EU, zeer interessant maakt is het feit dat het geen onderdeel van de EU is, maar wel van de Europese Economische Regio (EER) en dat het deel uitmaakt van het Schengen-verdrag. Daarnaast heeft Liechtenstein volgens de CIA (ze worden niet opgenomen in de lijstjes van IMF of de Wereldbank) het hoogste inkomen per hoofd van de bevolking; ruim 139,000 USD per jaar per persoon. Daarnaast kent het land een van de laagste werkeloosheidpercentages van de wereld en  men gaat uit van zo’n 20-50 personen die werkeloos zijn (BBC).

Liechtenstein staat vooral bekend om zijn gunstig economisch klimaat, waarbij vooral de belastingen erg laag zijn te noemen. Zo is de inkomensbelasting, waarbij de belastingen voor sociale veiligheid, zorg etc. zijn inbegrepen, vastgesteld op een maximum van 15% (CIA Factbook).  In Nederland is dit in de laagste inkomensklasse tot 20.142 euro per jaar al 36,55% met een maximum van 51,95% voor de hoogste inkomens. (infonu, 2018) Dit is echter niet de belangrijkste inkomstenpost van het land, maar deze bestaat vooral uit brievenbusfirma’s en zogenaamde ‘stichtingen’. Deze stichtingen zijn hebben als voornaamste doel om de identiteit van degene met het geld te verbergen. Dit wordt gedaan door deze ‘stichtingen’ op de naam van een Liechtensteiner te zetten, waardoor het geld legitiem in het land kan zijn. Verder zijn er geen belastingen verbonden aan het beheren van geld door stichtingen en is het geld overmaken naar stichtingen ook redelijk gemakkelijk gemaakt, met een giftbelasting van tussen de 0,5 en 0,75%.

Toch is er sinds een jaar of 10 aanstalten gemaakt om het probleem van de brievenbusfirma’s aan te pakken. In 2015 zijn deze plannen geconsolideerd in een overeenkomst met de Europese Unie, waarmee het fiscale systeem een stuk transparanter moest worden. Verder moet er meer samenwerking komen tussen de landen binnen de EU om belastingontduikers te identificeren en ze op de belastingregels van de EU te wijzen. (European Council, 2015) Toch bleken deze regels eind vorig jaar niet helemaal juist te worden nageleefd. De grote multinational IKEA bleek belasting te ontwijken door een betaling in werking te stellen waarbij alle franchiseondernemingen in Nederland een aanzienlijk deel betaalde voor het concept van een franchise en het gebruik van het logo. Deze betaling werd gedaan aan IKEA holding, een andere tak van IKEA gevestigd in Luxemburg, waardoor een groot deel van de belasting die in Nederland betaald zou moeten worden werd weggesluisd naar Luxemburg, waar de belastingen aanzienlijk lager zijn, en er dus meer winst in zat voor IKEA. Echter werd deze wijze van betaling verboden in 2011, waardoor IKEA zijn heil zocht in Liechtenstein. De franchisetak van IKEA in Nederland kocht het intellectuele eigendom van de IKEA-tak in Luxemburg op met een lening van het hoofdkantoor in, je raad het al, Liechtenstein. Door al deze omwegen is het nog altijd niet duidelijk of het juiste bedrag aan belastingen wordt betaald door de IKEA. (Volkskrant, 2017)

Desondanks lijken Liechtenstein, en in bredere zin de EU, op de juiste weg te zijn om het probleem met belastingbetalers op te lossen. Echter zijn er ook nieuwe ontwikkelingen aan de horizon verschenen die in de toekomst mogelijk problemen kunnen veroorzaken, zoals de handel in cryptomunten.  De koninklijke familie van Liechtenstein, Prins Alois, nodigde in 2016 zelfs Yanislav Malahov uit om zich te vestigen in zijn land. Malahov is de co-bedenker van de cryptomunt Ethereum, de grootste na Bitcoin, en is nu bezig om Aeternity op te zetten in Liechtenstein. Hij meldt daarnaast dat het ideaal is om zich hier te vestigen, doordat regels die de EU mogelijk oplegt tegen cryptomunten, niet zullen gelden doordat Liechtenstein geen lid is van de EU. (Forbes, 2018) Verder heeft het een ideale positie tussen Duitsland, Italie, Frankrijk en Zwitserland in, waardoor het ook voor buitenlandse investeerders zeer interessant wordt. (CoinRivet, 2018) Dit bleek ook een zeer positief punt tijdens de opening van het House of Blockchain, wat een werkplaats is waar men hun ideeën rond cryptomunten en blockchaining kunnen uitwerken. Tot op heden zijn er 15 projecten die zich hebben aangesloten bij dit initiatief, waardoor gezegd kan worden dat Liechtenstein mogelijk het nieuwe centrum van de cryptomunt gaat worden. (House of Blockchain)

Tot slot kan gezegd worden dat het klassieke belastingontduik en/of ontwijksysteem waar Liechtenstein ooit zo groot mee is geworden, langzaam aan het aftakelen is. Mede door inmenging van de Europese Unie en het feit dat andere landen/staten in de wereld eenzelfde soort systeem hebben ontwikkeld is de belangrijkste inkomstenpost van Liechtenstein langzaam aan het opdrogen. Hierdoor zijn er veranderingen nodig in het economische systeem van het land, waarbij de prins in wil zetten op cryptomunten om zo ook op dit gebied een grondlegger wil worden.