29 maart aanstaande moet het gaan gebeuren; om 00.00 uur treedt het Verenigd Koninkrijk als eerste land in de geschiedenis uit de Europese Unie. Een akkoord om deze uittreding te regelen ligt er, maar vooralsnog wil de House of Commons (het britse Lagerhuis) er niet mee instemmen. De voorstanders van zowel een harde als een zachte Brexit lijken zicht te hebben verenigd in hun afkeer voor het akkoord van premier May, wat een soort middenweg zou moeten zijn. Het grootste struikelblok is tot nu toe de grens tussen Noord-Ierland en de republiek Ierland. Men is het er over eens dat een fysieke grens koste wat het kost voorkomen moet worden, maar waar tot nu toe nog geen consensus is bereikt over hoe dat zou moeten gebeuren. Waar het Britse lagerhuis soms eerder aan een kleuterklas doet denken dan aan een parlement (kan je voor wat vermaak en comedy zeker aanraden eens een stukje van een debat te kijken), blijft het vanuit Noord-Ierland vrij stil.

Wie naar een kaart van het Ierse eiland kijkt valt het meteen op en kent het ook wel; het grootste gedeelte van het eiland bestaat uit wat we kennen als de republiek Ierland, en in het Noordoostelijk deel van het eiland resteert nog een klein stukje van het Verenigd Koninkrijk. Het Ierse eiland en de grenzen die er lopen vinden zijn oorsprong in de jaren 20 van de vorige eeuw. Iers nationalisme en het verlangen naar zelfbestuur bestond al voor die tijd, maar kwam in de periode na de Eerste Wereldoorlog in een stroomversnelling terecht. In 1918 deed de Britste regering een poging een zekere mate van zelfbestuur te verlenen aan de Ieren (men was ook bang voor opstanden zoals in andere Europese staten net na de oorlog), maar deze poging liep juist op protest en spanningen uit door de poging ook dienstplicht in te voeren op het eiland. Dit voedde het nationalisme en in 1918 stemden de Ieren massaal op de links-nationalistische partij Sinn Féin, die anno 2019 nog steeds bestaat. Niet lang daarna brak de Ierse onafhankelijkheidsoorlog uit. Waar de beruchte IRA (afkorting voor Irish Republican Army) in de rest van Ierland tegen de Britten vocht in de strijd voor onafhankelijkheid, was de oorlog en het geweld in het Noordoosten anders van aard . In de eeuwen daarvoor was er ook al tegenstand tegen het Engelse gezag op het eiland, hetgeen de Engelsen probeerden te breken door Engelse en Schotse boeren zich in het Noordoosten van het eiland te laten vestigen (eigenlijk een verkapte vorm van kolonisatie). Hierdoor woonden in dit deel veel protestanten in het doorgaans vrij katholieke Ierland. In de oorlog vochten hier niet zozeer de Ieren tegen de Britten, maar de Katholieken (Republikeins gezinden) tegen de Protestanten (Unie / Brits gezinden).

In 1921 kwam de oorlog ten einde, maar de spanningen in Noord-Ierland bleven. De IRA bleef aanwezig op het Ierse eiland en ook in Noord-Ierland, al bleven grootschalige confrontaties zoals in de oorlog (er waren wel af en toe onrusten en protesten) voor een redelijk lange tijd uit. Tot eind jaren 60. De tegenhanger van de IRA, de Ulster Volunteer Force (een Loyalistische/Protestantse paramilitaire groepering) begon weer actief te worden na vermoedens dat de IRA dat ook werd rond de 50e verjaardag van de Paasopstand in 1966 (begin van de Ierse onafhankelijkheidsstrijd in 1916). Over wat er precies gebeurd is gedurende wat bekend staat als The Troubles valt veel te schrijven, maar kort samenvattend was het een langdurige escalatie van het conflict tussen de katholieken (en dan vooral de IRA) en de protestanten (met de Ulster Volunteer Force) en het Britse leger dat het conflict in toom probeerden te houden. Precieze cijfers zijn er niet, maar naar alle waarschijnlijkheid hebben zo’n 3500 mensen waaronder vooral burgers en Britse militairen het leven gelaten gedurende The Troubles, die in 1998 ten einde kwamen (voor zo ver er echt een einde is) met het Goede Vrijdag-akkoord. Men was het er wel over eens dat nieuw geweld zoals tijdens The Troubles in de toekomst voorkomen moest worden. Belangrijke punten uit het Goede Vrijdag-akkoord was het voorkomen van een harde grens en nieuw geweld in de regio, Noord-Ierland kreeg een eigen parlement en de bevolking mocht zelf beslissen over hun eigen staatkundige toekomst.

Maar nu naar de Brexit. Premier May heeft een uittredingsdeal uitonderhandeld met de Europese Unie waarbij ook nagedacht is over Noord-Ierland en Ierland, de enige plek waar de EU direct aan het Verenigd Koninkrijk grenst. Om een grens hier te voorkomen en ook mogelijk nieuw etnisch-religieus conflict te voorkomen, werd een zogenoemde “Backstop” bedacht, een soort noodoplossing. Het is een soort verzekering dat wanneer de Britten en de EU er gedurende de overgangsperiode tot eind 2020 niet in slagen een nieuw handelsakkoord te sluiten, het VK onderdeel blijft van de douane-unie. De Brexiteers zijn boos, omdat bij het uitblijven van een nieuw handelsakkoord deze backstop in principe oneindig kan duren. Inmiddels wil premier May hier ook opnieuw over te onderhandelen met de EU, wat volgens de EU onbespreekbaar is.

Wat hierbij opvalt is dat je vanuit Noord-Ierland en de Noord-Ierse politiek er weinig over hoort, zoals je dat bij de Schotten wel van tijd tot tijd hoort. Noord-Ierland heeft een eigen parlement met 90 zetels, waarvan de Nationalisten er 39 hebben, de Unionisten 40 en 11 anders/overig zijn. Deze aanduiding is belangrijk en ook verplicht in Noord-Ierland, omdat voor sommige zaken er zowel steun van de Nationalisten als van de Unionisten vereist is. Noord-Ierland heeft ook een eigen deelregering waarin de Unionisten en Nationalisten samen het gebied bestuurde, maar die valt met enige regelmaat. Tussen 2002 en 2007 was er geen regering omdat de Unionisten weigerde met de Nationalisten samen te werken vanwege een vermeend IRA-spionnennetwerk dat actief zou zijn en in januari 2017 kwam de regering ten val vanwege een fraude-schandaal. De opschorting van de overheid sinds 2017 is nu nog steeds actief, en kan tot 2022 duren (dan zijn weer verkiezingen). Zeker nu Noord-Ierland een belangrijke spil is geworden in de Brexit, is het eigenlijk vooral voor Noord-Ierland zelf vrij nadelig dat ze geen eigen regering hebben die hun zorgen kan uiten in Londen. Hoe het allemaal uit gaat pakken met de Brexit en de grens tussen Ierland en Noord-Ierland valt niet te voorspellen, maar de tijd zal het leren.