Wanneer je gevraagd wordt wat een van de moderniseringsprocessen is die vandaag de dag het meeste invloed heeft op de maatschappij dan denk je toch snel aan globalisering. De wereldwijde samenwerking en interactie die streeft naar economische, politieke en culturele integratie. Maar is globalisering wel iets dat wij ons kunnen veroorloven in onze democratische maatschappij?

Als we kijken naar globalisering en democratie dan is er 1 trend die voor allebei opgaat, namelijk gelijkheid. Binnen de globalisering hebben we het dan voornamelijk over de melting-pot aan culturen die dreigt te ontstaan, kijk maar naar de huidige “westerse cultuur” die het overgrote deel van de huidige maatschappij beslaat.(NRC) We zien al snel een soortgelijke tendens als we naar de democratische staatsvorm kijken. Natuurlijk zijn ze niet honderd procent vergelijkbaar, omdat we het hier over twee compleet verschillende concepten hebben, maar de democratie in zijn meest fundamentele vorm gaat ook uit van een volledige gelijkheid tussen alle mensen. Het volk, waarin iedereen gelijk is en iedereen evenveel stemrecht heeft kiest vertegenwoordigers die voor een korte periode de keuzes van datzelfde volk vastlegt en doorvoert. De vraag is echter wat die gelijkheid in de loop van de tijd doet met de maatschappij.

Waar de globalisering zorgt voor een zogenaamde melting-pot aan culturen, zorgt de gelijkheid in de democratische samenleving op cultureel niveau voor een zekere stagnatie en middelmatigheid. Wanneer in een samenleving ongelijkheid de norm is, dan vallen de grootste verschillen en ongelijkheden niet zo op. Echter, wanneer alles en iedereen ongeveer gelijk is kan het allerkleinste niveauverschil al zorgen voor ontevredenheid. Ook op politiek vlak heeft deze zo naar gestreefde gelijkheid een keerzijde. Het zorgt namelijk voor een centralisering van de staatsmacht (de machthebbers krijgen onbelemmerd toegang tot de machtsmiddelen van de staat.), en de bijkomende bureaucratie legt een redelijk sterke grip op het leven van individuen. De combinatie van deze middelmatigheid en de greep van de bureaucratie op de individuen leidt dan uiteindelijk, je raad het al, tot een sterke vorm van individualisme.

Als we vervolgens echt gaan kijken naar de invloed die de globalisering, en dus de ‘mondiale gelijkwording’ heeft op de democratie, dan zien we dat ook hier de gelijkheid de hedendaagse democratie niet perse goed doet. De eenheidsworstcultuur wakkert namelijk nationalistische gevoelens op onder het volk. Landen raken hun identiteit kwijt vanwege het gelijk worden en samenkomen van culturen. Dit is waar het populisme binnen komt vallen. Het populisme is in essentie namelijk niet veel meer dan een politieke stroming waarin het conflict tussen het volk en het verliezen van diezelfde identiteit (als zijnde, dat bepaalde volk) centraal staat, en waar de kant van het volk gekozen wordt. Er begint langzaamaan een wij-zij gevoel te ontstaan, omdat het desbetreffende volk zich probeert te individualiseren van de rest van de steeds gelijker wordende wereldbevolking. Dit geeft vervolgens het liberalisme de kans om zich te ontpoppen. Het liberalisme hangt nauw samen met deze individualisering, en gaat daarbij ook uit van een staatsvorm waarin individuele vrijheid centraal staat, en men weinig moet hebben van een strenge hands-on regering.

Deze ontwikkelingen lijken elkaar tegen te spreken en zorgen uiteindelijk voor het zwakker worden van hoe de democratie in eerste instantie was bedoeld. Er vormen zich verschillende groepen binnen het volk, die vervolgens moeten strijden om de macht, waarin 1 hele simpele regel van kracht is: de meerderheid wint. Dit leidt er uiteindelijk naar dat er minderheden zijn binnen het volk waarvan er niet naar de wensen wordt geluisterd in de politieke besluitvorming.(SGUU) Dit kan dan uiteindelijk weer leiden tot onvrede, en zoals de geschiedenis ons vaker heeft laten zien bij het doorkomen van moderniseringsprocessen in een redelijk vaststaande maatschappij; tot nationale onvrede en zelfs tot burgeroorlogen. Wanneer we vervolgens uitgaan van het feit dat globalisering (het woord zegt het al) een mondiaal proces is, zijn de gevolgen wellicht niet te overzien als we er niet voor zorgen dat onze huidige staatsvorm meer flexibel om kan gaan met de huidige globalisering. Want laten we eerlijk zijn; is globalisering iets dat we op dit punt nog tegen kunnen en willen gaan?(Civis Mundi)

Een ander interessant artikel lezen? Check De Groene Amsterdammer.