De Sahel is een gebied dat sinds jaar en dag met hongersnoden en grote droogte wordt geassocieerd. Het gebied dat we de Sahel noemen bestaat uit een strook die zich uitstrekt van de Atlantische kust van Senegal en Mauritanië tot aan de kust van de Rode Zee in Soedan en Eritrea. Het gebied vormt een tot 1000 kilometer brede overgangszone tussen de Sahara woestijn en het Afrikaanse tropische regenwoud rondom de evenaar en werd ooit gekenmerkt door savanne vegetatie. Ja inderdaad, werd. Want het gebied heeft bijzonder te lijden gehad onder de verwoestijning door menselijk toedoen.

Ten tijde van het kolonialisme werden in het gebied, met name door de Fransen, alle bomen gekapt om er op grote schaal pinda’s en andere ‘cash crops’ te kunnen verbouwen. Maar het rooien van de bomen in het savanne gebied had al op korte duur rampzalige gevolgen voor het milieu van de Sahel waardoor oogsten snel terugliepen en eolische bodemerosie toesloeg die het gebied van haar vruchtbare bodem ontdeed. Wat er daarna overbleef was een compleet opgebruikt gebied dat vanaf de jaren ’70 werd geteisterd door misoogsten, langdurige periodes van extreme droogte en hongersnoden, dat verder enkel nog kon overleven op voedselhulp en waarin de Sahara in moordtempo oprukte.

In de jaren ’80 van de vorige eeuw leek het er dan ook op dat er nooit meer iets zou worden van de Sahel, maar niets bleek uiteindelijk minder waar. Aan het eind van dat decennium zou namelijk een ontdekking worden gedaan die tot de regeneratie van het gebied zou gaan leiden. Het ‘onkruid’ dat de inheemse boeren namelijk jaar in jaar uit van hun akkers verwijderden bleek namelijk de eerste scheut van een inheemse boomsoort genaamd de Gao. Het extreem grote wortelstelsel dat deze boomsoort overeind houdt zorgt er voor dat de bodem in een betere staat blijft. Niet alleen zorgen de wortels ervoor dat water een stuk beter wordt vastgehouden, maar ook zorgen ze ervoor dat die bodem beschermt is tegen erosie. Daarnaast houden de bladeren bijzonder veel stikstof vast, waardoor deze in een uitstekende bemester veranderen wanneer ze van de boom afvallen. Al helemaal bijzonder is de bladerkroon van de boom, die juist in het droge seizoen groeit en daardoor zorgt voor schaduw en lagere bodemtemperaturen waardoor bodemorganismen en zaden meer overlevingskans hebben.

Deze kennis verspreide zich in de jaren ’90 van de vorige eeuw als een lopend vuurtje onder de boeren in de regio en het resultaat is anno 2019 duidelijk zichtbaar. Het cultiveren van deze boomsoort heeft een aanzienlijke verbetering van de vruchtbaarheid van de bodem tot gevolg gehad, er is sprake van een heuse groene revolutie. Deze wordt ook wel RNA genoemd, dit is een afkorting voor een Franse term die vertaald kan worden als “door boeren beheerde natuurlijke regeneratie”. Deze regeneratiestrategie is tegenwoordig wijdverspreid in de regio en heeft tot de grootste milieuverbetering op het Afrikaanse continent geleid en dit zonder de hulp van westerse hulporganisaties.

Ook in het landschap aldaar is de verandering duidelijk zichtbaar. Met satellietbeelden is vastgesteld dat er in bepaalde delen van het gebied gemiddeld per hectare zo’n 40 bomen bij zijn gekomen ten opzichte van het begin van het millennium. Sommige delen van de Sahel worden daarom nu omschreven als ‘groene parklandschappen’ waar het enkele decennia geleden nog droog en dor was. Dit alles is tot grote vreugde van de bevolking, die door de vergroening hun oogsten soms wel maal vier hebben zien gaan. De vergroening heeft daarentegen op zijn beurt weer andere problemen tot gevolg omdat de toenemende bodemvruchtbaarheid in het gebied en de toenemende bevolking ertoe geleid hebben dat er nu meer concurrentie om land is. Er heerst nu een strijd tussen de boeren en de rondtrekkende herdersvolken in het gebied omdat steeds meer graasgronden door boeren worden gebruikt. Dus juist nu de ecologische problemen af beginnen te nemen, nemen de civiele conflicten weer toe. Die conflicten leidden op hun beurt weer tot bijvoorbeeld extremisme in de regio wat op het moment van schrijven een grote zorg is. Dus ondanks de grote verbeteringen in basisbehoeften van de bevolking in de Sahel door het cultiveren van Gao zijn de problemen helaas nog lang niet opgedroogd of weg geërodeerd.