Vrijdag vond zonder twijfel een van de ergste schietpartijen in Nieuw-Zeeland plaats. Schutters waaronder een 28 jarige man genaamd Brenton Tarrant opende het vuur in twee moskeeën in de stad Christchurch. Tarrant is verantwoordelijk voor het vermoorden van meer dan 40 van de 49 slachtoffers. Tijdens zijn aanvallen streamde hij zijn acties live op Facebook. Inmiddels zijn 4 van de schutters opgepakt. Tarrant zijn motieven en ideologieën presenteerde hij in een 74 pagina manifest. Daarin legt hij uit dat er teveel mensen naar Nieuw Zeeland verhuizen. ‘’Het is een invasie die de witte minderheid in gevaar brengt’’. Daarin vergat hij het feit dat de slachtoffers van zijn actie juist gevlucht waren na een door Westerse landen gesteunde invasie van hun land. Hiernaast zag hij gevaar in de volgens hem hogere geboortecijfer onder moslims en het feit dat ze opzoek zouden zijn naar wraak: “Islamic nations, in particular, have high birth rates, regardless of race or ethnicity” and to satiate “a want for revenge against Islam for the 1,300 years of war and devastation that it has brought upon the people of the West and other peoples of the world. Tarrent nam dan ook Noorweegse terrorist Anders Breivik als voorbeeld. Zijn ondervindingen haalt Terrant vooral uit nieuwsberichten en forums zoals 8chan. Het is dan ook duidelijk dat de media een belangrijke rol heeft gespeeld bij de haat en angst die bij Tarrent gevormd is.

Hoe extreem zijn gedachtes ook zijn, ze verrassen niet. Negatieve berichtgeving over de Islam is in de media de norm geworden en heeft een sterk effect op wat we denken en doen. Een studie gedaan in 2010 door de Universiteit van Exeter vond bewijs dat geweld jegens Moslims steevast gepaard is aan negatieve berichtgeving over de Islam.

Focus op geweld

Sinds het begin van the war on terror begonnen media platformen massaal geweld tussen en met Islamitische groepen te rapporteren. Uit onderzoek van Engy Abdelkader blijkt dat tussen 2001 en 2015, negentig procent van de berichtgeving omtrent de Islam geweld en oorlog bespreekt. Daarmee werd de automatische link die Westerse landen leggen tussen de Islam en geweld sterker. Steeds meer werd het idee dat de Islamitische religie gewelddadig is versterkt.

Zij en wij

Daarnaast is er ook een simplificatie en afstandelijke presentatie van de Islam, er wordt gefocust op de verschillen niet de overeenkomsten. Een voorbeeld daarvan is te vinden in de verslaggeving van 11 september 2001. Journalisten omschreven de gebeurtenissen als een ‘’strijd met het Westen’’ en zagen de aanslagen alleen in een religieus kader. Mogelijk politieke redenen werden achterwege gelaten. Commentatoren gingen er bijvoorbeeld automatisch vanuit dat de daders alleen werden gedreven door hun verlangen naar ”het martelaarschap”. Ook de vooronderstelde haat van ‘de’ moslims jegens ‘het’ Westen werd niet mede gezocht in het Amerikaanse buitenlandse beleid, maar louter in de veronderstelde verwerping van Amerikaanse waarden van vrijheid en democratie (Shadid, 2005). Ook in de Nederlandse geschiedenisboeken is dezelfde soort trend te vinden. In de geschiedenisboeken wordt deze religie meestal vanuit een outsider’s view gepresenteerd (Douglass en Dunn, 2003), dit wil zeggen dat de geschiedenis van de Islam niet geïnterpreteerd en gepresenteerd wordt op de manier waarop moslims dat zelf zouden doen. De Islam wordt neergezet als exotisch, iets van ver weg. De overeenkomsten met het christendom en het jodendom wordt in de meeste schoolboeken nauwelijks aangegeven. Hierdoor ontstaat er een sterk wij en zij gevoel.

Behind the scenes

Een mogelijke verklaring is dat er maar heel weinig Moslims werken in de media en er bij betrokken worden. Zo blijkt dat in Engeland slechts 0,5 procent van de redacteurs en journalisten een Islamitische achtergrond heeft (Poole, 2002). Ook in Nederland blijkt uit het onderzoek Kijkerspanel Nederlands televisiedrama, dat 93 procent van de acteurs met een allochtone achtergrond heel oppervlakkig geïntroduceerd wordt. Zo wordt alleen de huidskleur duidelijk voor de kijker, maar niet de etnische achtergrond. Inmiddels zijn de cijfers wel beter geworden. Sinds de jaren 90 stijgt het aantal multiculturele shows en hun populariteit. Wel blijft het feit dat deze shows deze vrijwel zonder uitzondering geproduceerd door Westerse televisiemakers (Sterk en Balgobind, 2005).

Media speelt een steeds belangrijkere rol in onze beeldvorming van de Islam, dan zien we ook in het manifest van Tarrent terug. Als we vooroordelen willen verminderen en geweld als resultaat daarvan, moeten we de beeldvorming veroorzaakt door de media aanpakken. De media zou zich verantwoordelijk moeten voelen voor de bijdrage die het levert aan haatvorming en angst jegens de Islam en de kijker zich bewust van het perspectief waar hij/zij mee wordt geconfronteerd.

Douglass, S. & Dunn, R. (2003). Interpreting Islam in American schools (Reprinted from Interpreting Islam, 2002). Annals of the American academy of political and social science, nr. 588, 52-72.

Poole, E. (2002). Reporting Islam: Media and representations of British Muslims. Londen: I.B. Tauris

Shadid, W. (2005). Berichtgeving over moslims en de islam in de westerse media: Beeldvorming, oorzaken en alternatieve strategieën. Geraadpleegd op 20 maart 2019, van https://www.interculturelecommunicatie.com/download/westerse%20media%20en%20islam.pdf

Sterk, G. & Balgobind, S. (2005). Kijkerspanel Nederlands televisiedrama 2004. Utrecht: Mira Media