Altijd als ik in de buurt van Utrecht Centraal kom, vraag ik mij af hoe er niks meer te zien is het gebied van voor de jaren ’70. Nergens meer een 19^e -eeuws pand of oude gevel, nergens een baksteen die doet denken aan hoe het vroeger moest zijn geweest. Alles is overgenomen door de grote stalen bogen en gevels van glas die het wat futuristisch doen aanvoelen. Slechts een paar foto’s in de stationshal doen nog terugdenken aan het verleden, maar niemand die erbij stil lijkt de staan in de overvolle ochtendspits van Spoorweghoofdstad van Nederland. Vandaag wil ik jullie meenemen in de geschiedenis van Utrecht Centraal.

Als het om treinen gaat is Utrecht al langer dan vandaag een voorloper. Slechts 5 jaar na de eerste spoorlijn tussen Amsterdam en Haarlem voltrok de Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij een spoorlijn tussen Amsterdam, Utrecht en eindigend in Arnhem. Sinds 1843 mag Utrecht zich dan ook eigenaar noemen van een ‘centraal’ station. In de beginjaren was het slechts een klein gebouwtje met 2 verdiepingen, waar een hal en enkele kantoren in zaten. Er werden in de eerste 20 jaar van het bestaan echter al 2 verbouwingen uitgevoerd om de aanvoer van reizigers tegemoet te komen. 2 Vleugels werden aan het gebouw toegevoegd en een soort zolderverdieping werd op het oorspronkelijke station gebouwd. Tot 1890 was het station in handen van de NRS, dat op dat moment concurreerde met de Staatsspoorwegen die een eigen station hadden ten zuiden van het centraal station. Als de NRS in 1890 wordt ingelijfd door de Staatsspoorwegen nemen zij ook het centraler gelegen station over en beginnen gelijk met vernieuwingen. Er worden grote metalen kappen over de sporen en perrons heen gebouwd om de wachtende treinreizigers een droog onderkomen te bieden. Ook wordt tien jaar later een spoortunnel aangelegd onder de sporen door, waar nu nog resten van te zien zijn in de Middentunnel van het huidige Utrecht Centraal. In 1909 werd het station uiteindelijk omgedoopt tot Utrecht Centraal.

In 1917 duikt de naam Nederlandse Spoorwegen (NS) voor het eerst op. Het is een samenwerkingsverband van de maatschappijen SS, HSM en NCS die, ietwat gedwongen door de overheid, dezelfde tarieven gingen aanhouden. Ook werd het beroemde gebouw ‘de Inktpot’ gebouwd net naast het Utrechtse station als hoofdkantoor van de NS. Dit breng ons bij het tweede Utrecht Centraal, dat eigenlijk in twee fases is ontstaan. In 1936 wordt er een nieuwe gevel geplaatst, die voor het onderste gedeelte uit glas bestaat en voor het bovenste gedeelte de oude gevel behield.  Echter brak er 2 jaar later in 1938 brand uit in de bovenste verdieping van het stationsgebouw en brandde de volledige bovenverdieping af. Doordat de NS niet genoeg geld had op het moment was de enige optie om de nog redelijk intacte voorgevel van de benedenverdieping door te trekken naar de bovenverdieping. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de omgeving van het station gebombardeerd, maar wonder boven wonder bleef het station zowat ongedeerd. In de jaren daaropvolgend bleef het relatief rustig rondom het Centraal Station.

Eind jaren 60 komen er dan concrete plannen voor hernieuwing van het station. Het moest een passage worden tussen de nieuwgebouwde Jaarbeurs enerzijds en het nieuwgebouwde Hoog Catharijne anderzijds. Op 17 december 1973 werd het nieuwe station feestelijk geopend, maar was er geen spoor meer te bekennen van het oude bouwwerk uit 1938. In de jaren volgend op de opening van het nieuwe station, groeide het aantal reizigers extreem. De stationshal werd verdubbeld in 1989 en datzelfde gebeurde nogmaals in 1995. Ondertussen was in 1975 het originele Centraal station gesloopt en miste men een ding aan het nieuwe station; er was geen duidelijk station meer zichtbaar. Dit gevoel is altijd blijven hangen, tot de opening van het nieuwe station in 2016. Het station dat we allemaal kennen, de lange hal met het golvende dak en de typische bollen het Stationsplein. Met de bouw van deze laatste versie van Utrecht Centraal verdwenen ook de laatste resten van het allereerste ontwerp. De bogen die de oude perronoverkappingen overeind hielden moesten er naar ruim 120 jaar toch echt aan geloven. En zo is de transformatie van Utrecht Centraal compleet.

Bronnen:

Stationsweb.nl