In het kader van Halloween wil ik het graag over wat spookachtigs hebben: relikwieën. In veel religies worden delen van heiligen bewaard, zo ook in het christendom. Mensen die vandaag de dag ver van de kerk staan vinden ze vaak vrij luguber (schedels en vingerkootjes van heiligen, bloederige spijkers van het kruis) of gewoon een beetje raar: er zijn verschillende flesjes met de melk van de moeder Maria in omloop geweest. Calvijn zei hierover dat zelfs als ze haar hele leven een koe was geweest, ze niet zo veel melk had kunnen produceren.

Voor de mensen die erin geloofden droegen deze overblijfselen echter de virtus van desbetreffende heilige of zelfs Christus; en dan niet alleen de geest, maar ook de kracht. Het aanraken van de zakdoek van de Heilige Petrus was vaak al genoeg om een doodzieke te genezen en het verkrijgen van een reliek was voor de bezitter een goede kans op rijkdom en glorie.

Dat was overigens ook een vak apart; het verkrijgen van een reliek gebeurde vaak door middel van een gift, of nog vaker door het simpelweg te stelen. Het was dan ook niet raar als het topstuk van de kerk in jouw stad de duim en het rechterbeen van Sinte Cecilia waren; die waren dan gestolen uit een kerk waar nu alleen de romp van hare Heiligheid nog lag.

En het mooie is: het wordt nog steeds gedaan. We hebben natuurlijk nog steeds de Rooms-katholieke relieken, ook in Utrecht: overblijfselen van onder andere Willibrord, Bonifatius en Thomas van Aquino. Maar waar niet zo snel aan gedacht wordt, is dat ook zeker buiten de christelijke of religieuze context om “relieken” bestaan. Alle mensen met een FC Barcelona t-shirt hopen net zo goed te kunnen voetballen als de man die de naam op het shirtje bezit. Of Kim Kardashian-fans die haar parfum kopen, in de hoop hetzelfde te ruiken als hun idool. Of, het meest schrijnende voorbeeld: fans van YouTuber en Instagrammer Belle Delphine die in de digitale rij staan om haar badwater kopen. Voor degenen die haar nog niet kennen: ze portretteert zich als een licht-pornografische “gamer girl”, met elfenoren en een lichtroze haarbos. En verkoopt dus haar badwater: $30 per containertje. Uitverkocht, zodra ze het erop zette. 

Dat laatste is natuurlijk niet heel christelijk. Maar het is wel precies hetzelfde principe: door het bezitten van iets met de virtus van je idool gaat er een deel van deze kracht over naar de bezitter. En helemaal als je het consumeert: het badwater wordt gedronken, gevaped of pasta mee gekookt. Daarna zit er een klein deel van haar “wezen” ook in jou; het abstracte van een nog nooit ontmoet idool wordt overbrugd en is ineens tastbaar.

Dit soort voorwerpverering lijkt iets universeels te zijn: niet alleen de middeleeuwse christenen en hedendaagse “gamers” vereren dit soort relieken, maar ook in het boeddhisme of de vroege islam waren voorwerpen die te maken hebben met belangrijke, heilige figuren. En zo ook met belangrijke staatshoofden. Dus als je toevallig de kapper van onze Willem Alexander kent, zou ik hem te vriend houden: wie weet kan je nog wat baardharen bemachtigen en je fortuin maken!

Bronnen:
C. Hahn (2010). What Do Reliquaries Do for Relics? https://www-jstor-org.proxy.library.uu.nl/stable/pdf/20789594.pdf.
Aartsbisdom.nl (2014). Relieken geplaatst onder altaar Ariënsinstituut. https://www.aartsbisdom.nl/relieken-geplaatst-altaar-ariensinstituut/.
K. Bishop (2019). Who is paying $30 for ‘gamer girl’ Belle Delphine’s bath water?. In The Guardian: https://www.theguardian.com/technology/2019/jul/12/belle-delphine-gamer-girl-instagram-selling-bath-wate.
Titelafbeelding: https://isgeschiedenis.nl/nieuws/geschiedenis-van-sint-nicolaas