Als een van velen ben ik getroffen met een voornaam die maar weinigen hebben. Daar kan ik verder niets aan doen, op vervelende voorstelrondjes na heb ik er nooit veel last van gehad en daarnaast zijn er inderdaad veel mensen met een gekke voornaam; ik zou misschien bijna durven beweren dat ik een iets intiemere band voel met mijn mede-vreemdnamigen, en er dus iets positiefs uit haal. Mijn favoriete site om na zo’n voorstelrondje te raadplegen is de voornamenbank (https://www.meertens.knaw.nl/nvb/) waar je kan zien hoe vaak een voornaam voorkomt, hoe dat is veranderd sinds 1880, en, als leukst, waar deze mensen dan precies wonen.

Het was voor mij dan ook een waar genoegen er laatst achter te komen dat er ook een achternamenbank bestaat: https://www.cbgfamilienamen.nl/nfb/. Ook hier is te zien hoeveel mensen dezelfde achternaam dragen, hoeveel dat er waren toen en nu, en waar ze dan precies wonen. Aangezien ik de voornamenbank gewend was, was het voor mij even schrikken dat er ware clusters waren in Nederland van mensen met dezelfde achternaam. “Ottens” is duidelijk een Noordoost-Drentse naam, en inderdaad: mijn opa komt daar ook vandaan. Een vrij veel voorkomende achternaam, “De Vries”, zie je overal in Nederland, maar het centrum met de meeste mensen “De Vries” ligt toch echt in Friesland. “Naaktgeboren”? Meer dan 600 mensen, voornamelijk rond Rotterdam en Dordrecht.

De fascinatie met waar je als mens vandaan komt is een universele. Veel mensen doorploegen archieven om met hun stamboom erachter te komen waar ze vandaan komen. Zijn we keuterboertjes uit Oost-Duitsland, of hadden we een familiewapen aan moeders kant vijf generaties terug? En je kan het nog verder trekken: waar komt de mens dan vandaan? En hoe is hij daar gekomen? Want het is “pas” 80.000-60.000 jaar geleden dat de mens (de “Homo Sapiens”) vanuit zijn wieg in Afrika over de wereld is getrokken. Dat is voor menselijke maat veel, maar in ecologische termen valt dat best mee. 

Via Kennislink, van Wikipedia Commons

We gingen bij Afrika omhoog, richting Zuidoost-Azië. Daar hadden we het naar ons zin, leek het; pas 20.000 jaar later lijken we verder te zijn getrokken, richting Australië en Oceanië. Dit ging dan te voet of met provisorische bootjes: een tocht moet het in ieder geval wel zijn geweest. Europa kwam daarna, en daar hadden we concurrentie. De neanderthalers hebben ook lang in Europa rondgelopen, maar zijn uiteindelijk uitgestorven. Alhoewel, niet helemaal ten onder, want veel mensen die nu nog leven hebben wat neanderthaler in zich. Ze verdwenen ook niet door oorlog met de sapiens; wetenschappers denken dat ze ten onder gingen aan een matig ontwerpfoutje. Door hun anders gevormde buis van Eustachius leden ze waarschijnlijk vaak aan heftige oorontstekingen en hadden wellicht daardoor niet het overwicht om te overleven naast de sapiens.

Sapiens vond uiteindelijk ook zijn weg naar Amerika, via huidig Siberië en Alaska. 12.000 jaar geleden pas! Als je ervan uitgaat dat elke generatie zich voortplantte rond zijn of haar twintigste levensjaar, zijn dat iets meer dan 600 voorouders terug. Twee keer een volle collegezaal. Dat vond ik verrassend weinig. Zouden de vreemde voornamen ook in de familie zitten?

Meer weten over hoe we via ons DNA kunnen zien waar we vandaan kwamen? Kijk hier: https://www.nemokennislink.nl/publicaties/de-verspreiding-van-de-mens-over-de-aarde/

Neanderthalers en hun ondergang: Pagano, A. S., Márquez, S., & Laitman, J. T. (2019). Reconstructing the Neanderthal Eustachian Tube: New Insights on Disease Susceptibility, Fitness Cost, and Extinction. The Anatomical Record, 302(12), 2109–2125. https://doi.org/10.1002/ar.24248