Filmtoerisme; een effectieve vorm van place promotion
Het artikel van Joep van afgelopen vrijdag ging over de combinatie van muziek en geografie. Om een beetje in ditzelfde thema te blijven richt dit artikel zich op de combinatie van film en geografie, namelijk filmtoerisme.
Filmtoerisme is sinds de jaren 30 een erkend fenomeen, waar sinds een aantal jaar serieus wetenschappelijk onderzoek naar wordt gedaan. Een ‘filmtoerist’ bezoekt een plek die geassocieerd wordt met een film of televisieserie. Denk bijvoorbeeld aan locaties en sets waar Game of Thrones, Harry Potterfilms en The Lord of the Rings zijn opgenomen. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 10% van de mensen die reist naar een nieuwe locatie hebben aangegeven dat ze de locatie hebben gekozen gebaseerd op een filmsetting. Echte Harry Potter fans kunnen het beste naar Londen afreizen, waar ze het 9¾ platform op Kings Cross kunnen bezoeken of de Great Hall in de Christ Church in Oxford. Voor de filmset van Lord of the Rings moet je naar het dorpje Matamata in New Zeeland, twee uur ten zuiden de hoofdstad Auckland en de hoofd-filmlocaties van Game of Thrones zijn te vinden in Noord-Ierland en Dubrovnik in Kroatië. Ben je fan van de film Angels and Demons met Tom Hanks in de hoofdrol, boek dan een reisje naar Rome. Ook voor de set van Mamma Mia hoef je niet ver te reizen, het merendeel van deze film is namelijk opgenomen op het Griekse Eiland Skopelos.
Abby Waysdorf, die haar PhD-onderzoek deed aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam en tegenwoordig werkt voor de Universiteit van Utrecht, promoveerde in 2017 op onderzoek naar fandom op locatie. Waysdorf is namelijk geïnteresseerd in media toerisme: een fenomeen waarbij mensen reizen naar plekken vanwege een associatie met een film, televisieserie, boek, lied of een ander medium. Volgens haar vliegen filmtoeristen de hele wereld over aangezien fans willen weten wat op de set-locatie echt is en wat niet; het gaat het om de grens tussen fictie en werkelijkheid. “De bezoeker voelt alsof hij of zij onderdeel van het verhaal is’’ concludeert Waysdorf. In haar onderzoek heeft ze bovendien gekeken naar het Wizarding World of Harry Potter-attractiepark in Orlando. Hier zijn sets uit de filmserie nagebouwd. Volgens haar waarderen fans de mogelijkheid om te doen alsof ze onderdeel zijn van de wereld van Harry Potter en vinden ze het van belang om samen met andere fans één te zijn in hun ervaring.
Interessant is dat enkel in de laatste vijf tot tien jaar er focus is gekomen op het belang van landschappen en geografie in mediabronnen, namelijk op hoe media onze relatie met en ons begrip van deze plekken beïnvloedt. Het onderzoek van Waysdorf is onderdeel van het Locating Imagination Project, wat als doel heeft te belichten hoe literatuur, film en muziek de geografische verbeelding stimuleren en publiek letterlijk over de wereld ‘bewegen’. Naar aanleiding van het filmtoerisme zijn regio’s begonnen met het concurreren om deze typen producties, ze zien media toerisme namelijk als een manier om zichzelf te differentiëren en om een imago te creëren of te veranderen. Een populaire film kan namelijk het toerismeaandeel van de locatie van de film laten toenemen. Zo kan een populaire film gemiddeld het aandeel toerisme laten stijgen met 31% en het percentage kan zelfs liggen tussen de 25% en 300%. De Harry Potter films zorgde bijvoorbeeld voor een toename van 50% in het toerismeaandeel op alle filmlocaties en in sommige steden/dorpen zelfs 200%. De film Braveheart (1995) zorgde voor een toename van maar liefst 300% bij het Wallace Monument in Schotland. Bovendien kunnen pieken door filmtoerisme duren tussen de drie en vier jaar voor de meest populaire films. Een film gekenmerkt door een stad of toeristenbestemming is daarnaast een van de meest effectieve marketingmethoden voor potentiële toeristen.
Toch zitten er ook nadelen aan dit type toerisme; zo besloot op 1 oktober 2018 de Thaise regering het bekende strand Maya Bay op het eiland Koh Phi Phi voor onbepaalde tijd te sluiten. Dit strand verwierf bekendheid dankzij de film The Beach met Leonardo DiCaprio. Dankzij deze film trekken er jaarlijks ongeveer 2 miljoen mensen naar Maya Bay. Deze 5000 toeristen op dagelijkse basis veroorzaakten schade toe aan de koraalriffen, waardoor de regering Maya Bay heeft gesloten. Hoewel dit klinkt als een goede oplossing, de riffen en de vegetatie krijgen nu de tijd om te herstellen, zit er ook een nadeel aan deze maatregel. Een groot deel van de bevolking is tegenwoordig volledig afhankelijk van het toerisme. De werkeloosheid, faillissementen van bedrijven en algemene economische neergang die de maatregel als gevolg heeft kan er bovendien toe leiden dat de lokale bevolking opnieuw gaat vissen in de beschermde koraalriffen. Koh Phi Phi is een voorbeeld, maar er zijn meerdere plekken waar de nadelen van dit type toerisme naar voren komen.
Net zoals muziek en geografie, is film en geografie dus een leuk voorbeeld waarbij duidelijk wordt dat geografie soms meer raakvlakken heeft met de maatschappij dan je beseft. Benieuwd naar andere films die je nu tijdens de quarantaine kunt bekijken? Op deze sites vind je enkele filmtitels inclusief de filmlocatie:
