De meeste SGPL studenten zal de term “het Bilbao-effect” niet onbekend voorkomen. Tijdens mijn allereerste college van Inleiding Sociale Geografie werd het al genoemd, en daarna is de term bij verschillende vakken opgedoken. Maar is het effect wel echt zo tekenend? En is het mogelijk voor andere steden om het voorbeeld van Bilbao te volgen om de economie van de stad een boost te geven?

Voor wie deze term toch niet meer zo bekend voorkomt, volgt hier eerst nog even een opfrissing van het geheugen.Het effect is vernoemd naar de Baskische stad Bilbao, gelegen in het noorden van Spanje. Tot in de jaren ’70 van de vorige eeuw was Bilbao een belangrijke havenstad met een snel ontwikkelende industrie. De oliecrisis van 1973 raakte de stad echter hard, aangezien de economie hier voor een groot deel op gebaseerd was. Fabrieken sloten, en mensen werden werkloos en arm. Bilbao veranderde in een weinig aantrekkelijke stad om in te wonen en veel mensen verlieten de stad dan ook. Het werd tijd dat verschillende partijen na gingen denken over hoe Bilbao haar negatieve imago te boven kon komen. Onderdeel van de strategie was herinrichting van de stad, met als voornaamste doel het installeren van een flagship project.

Het flagship project, een dependance van het New Yorkse Guggenheim museum werd in 1997 geopend om meer bezoekers naar de stad te lokken. Het museum is met name bekend om de spraakmakende architectuur van het gebouw, ontworpen door Frank Ghery. Ook zijn er kunstwerken te zien van vele bekende kunstenaars als Jeff Koons. Tegenwoordig wordt het museum door meer dan één miljoen mensen per jaar bezocht. Ook ik zelf heb dit jaar een bezoekje aan het museum kunnen brengen. Het Guggenheim museum zorgde ervoor dat de stad meer bekendheid kreeg. Dit gaf de economische boost die de stad zo nodig had. Een dergelijk proces, de economische groei en groeiende bekendheid van een stad door de aanleg van culturele flagship projects als musea, vond na Bilbao ook in andere steden plaats en werd het “Bilbao-effect” genoemd.

Beleidsmakers over de hele wereld zagen de positieve effecten van de opening van het Guggenheim museum en wilden deze strategie kopiëren. In Valencia werd een wetenschappelijk museum geopend, ontworpen door Calatrava, in Abu Dhabi kwam een dependance van het Louvre. Daarnaast werd in Glasgow, Warschau en Gothenburg gewerkt aan vergelijkbare projecten. Het bestuur van de stad Lodz, in Polen, nam zelfs contact op met Ghery om een exacte replica van het Guggenheim te maken die zou moeten functioneren als concerthall. Wel moet hierbij de kanttekening geplaatst worden dat het Bilbao-effect wat lijkt te zijn opgeblazen: Bilbao was niet de eerste stad waar een economische boost en bekendheid voortkwamen uit de aanleg van een flagship project. De misschien nog wel bekendere Sydney Opera House en het Centre Pompidou in Parijs waren zijn voorgangers. Wel was het effect voor Bilbao duidelijk zo noemenswaardig dat de stad er bekend om is geworden.

Maar is het Bilbao-effect wel zo een duidelijk effect als vaak wordt beweerd? En is het succes volledig te danken aan de opening van het Guggenheim? De opening van het Guggenheim museum heeft een groot succes gespeeld in het opkrabbelen van de economie van Bilbao, maar deze is niet alleen te danken aan het museum. Het succes is het resultaat van een veel uitgebreider plan van verschillende beleidsmakers van de stad om de economie te redden. De aanleg van een vliegveld en een geheel nieuw metrostelsel maakten eveneens deel uit van deze strategie. De economische groei heeft dus naast de bouw van het museum andere, misschien wel net zo belangrijke oorzaken. Bovendien is het zo dat de economische groei alleen voor een deel van de bevolking voordelig is. Sinds 2000 zijn armoede en ongelijkheid toegenomen in de Baskische stad.  

Al met al heeft het Guggenheim dus zeker bijgedragen aan de economische groei en de bekendheid van Bilbao, maar is de naam “Bilbao-effect” misschien wat overdreven. Er waren naast de aanleg van het museum andere projecten die de stad een economische boost gaven en aantrekkelijker maakten, en bovendien is het Bilbao-effect een effect dat niet te dupliceren blijkt. In veel steden die dezelfde strategie als Bilbao aangingen is het overweldigende effect uitgebleven.

Kopfoto: Finn-B via Pixabay, https://pixabay.com/nl/photos/bilbao-guggenheim-architectuur-3724731/