Op een vakantie in West-Amerika was Silicon Valley één van de tussenstops tussen San Francisco en Las Vegas. Rond het middaguur liepen honderden werknemers van hun bureaus, in de enorme glazen hoofdkantoren van bijna ieder techbedrijf, naar de koffie- en broodkraampjes waar de werknemers elkaar ontmoetten. Dit is waar Silicon Valley haar naamsbekendheid mee heeft verkregen. Een clustering van de slimste en innovatiefste werknemers, ieder van een andere cultuur, ieder werkend bij een ander bedrijf, maar toch een eigen micro-samenleving.

Toch zijn er verhalen dat de hoogtijdagen van Silicon Valley en Californië voorbij zijn. Een tweet, die de geruchten aanjoeg, was van Elon Musk. Furieus over het feit dat zijn Tesla-fabriek, door de coronamaatregelen die hij ‘’fascistisch’’ noemde, niet mocht heropenen, dreigde de multimiljardair met een vertrek uit Californië naar Texas. Inmiddels voegt hij woord bij daad en maakte hij in december bekend dat Tesla naar Texas komt. Tesla is echter niet de enige, ook Hewlett-Packard (HP-computers), een bedrijf dat al sinds haar oprichting in 1939 in Californië is gevestigd en bekend staat als één van de pioniers van Silicon Valley, vertrekt naar Texas.

Het niet mogen openen van de Tesla-fabriek in een pandemie is waarschijnlijk niet de reden voor zo’n radicale beslissing, maar het is wel de druppel die de emmer liet overlopen. Er zijn drie redenen voor de verhuizing.

Ten eerste had Musk al verkondigd dat het al dan niet blijven in Californië zou afhangen van hoe de staat zich zou opstellen. De staat Californië had zichzelf al rijk gerekend met de vestigingen van de techbedrijven. Belastingen gingen omhoog en vrijheden namen af , waardoor de spontaniteit van de ‘American Dream’, als die überhaupt al bestond, verdween. De vrijheid, die Musk zo hoog heeft zitten, heeft Texas wel. In een podcast, waar Musk te gast was, prees hij de vriendelijkheid, behulpzaamheid en vrijheid van de Texanen, die hij ervaart met zijn, in Texas gevestigde ruimtebedrijf, SpaceX. Musk heeft een duidelijke voorliefde voor de staat.

Ten tweede is het bekend, dat de kledingmerken waar een broek €3,- kost, zich vestigen in het land waar de kosten en regels het minst zijn. Of deze merken hun fabriek nou in Bangladesh of Myanmar hebben staan, maakt voor niks anders dan de prijs uit. Het vliegende ganzen paradigma, zoals dit ook wel bekend staat, is een welbekende strategie in de economische geografie. Deze strategie is niet alleen in de lagelonenlanden toepasbaar, maar ook in het Westen. Het democratische Californië staat bekend om hoge grondprijzen, hoge vermogens- en inkomstenbelasting en strikte milieubescherming. Het republikeinse Texas, een halve vrijstaat, waar de overheid met man en macht wordt geweerd, heeft deze restricties niet. Inkomstenbelasting is 0%, grote stukken land waar men mag doen wat diegene wilt en vrijheid van het individu hoog in het vaandel. Perfect voor één van Musk’s uitvindingenfabrieken.

Of misschien, de derde reden, gaat COVID toch zorgen voor een fundamentele verandering in de woon-werk-situatie. Waarom zouden bedrijven miljoenen betalen voor een Californische kantoor aan zee, als men ook de kosten kan reduceren door de fabriek in Texas te plaatsen en de vergaderingen online te houden?

De vraag is nu of de techbedrijven in Californië Tesla’s voorbeeld volgen. De financiële voordelen van Texas zijn overduidelijk, maar Musk is mogelijk verblind door zijn waardering voor de staat. Tesla zal met een verhuizing naar Texas bijvoorbeeld verder van de afzetmarkt gaan zitten. De gemiddelde Texaan is toch trouw aan de diesel pick-up truck.

Vestigingsfactoren zijn rationeel financieel beleid gecombineerd met een emotionele ondertoon. Microsoft zit in Seattle omdat Bill Gates uit de regio komt. Amazon is vervolgens in Seattle gaan zitten om de voorzieningen en werknemers van Microsoft weg te kapen.

Met andere woorden, is er hier sprake van een impulsieve beslissing van Musk of is hij weer een stap voor op de concurrentie? Dit zal blijken uit de vervolgstappen van de Big-Tech-bedrijven. Volgen ze Tesla en HP of blijven ze trouw aan Californië? Eén ding is sowieso duidelijk, ook de centrumregio’s van de wereld moeten nog altijd vechten voor hun plek op het wereldtoneel. Bedrijven proberen namelijk de koers van de regio’s en bijbehorende overheden te bepalen, niet andersom.

Kopfoto: Maurizio Pesce, 2011. Elon Musk, Tesla Factory, Fremont (CA, USA). Flickr.com. Verkregen via: https://www.flickr.com/photos/30364433@N05/8765031426