Het is alweer ruim dertig jaar geleden dat de Berlijnse Muur viel. Een historische gebeurtenis, maar het betekende ook het einde van een bizarre situatie die sinds de tweedeling van Berlijn op het spoor was ontstaan. De muur had namelijk ervoor gezorgd dat een flink aantal Oost-Berlijnse stations gesloten werden en veranderden in ‘spookstations’. Welk verhaal zit hierachter?

Eerst even terug in tijd. In 1949 werd Duitsland verdeeld in Oost- en West-Duitsland, maar bleef het nog relatief goed mogelijk om de grens te passeren. Dit veranderde in 1961 toen de Oost-Duitsers de Berlijnse Muur uit de grond stampten en de twee delen van Berlijn van elkaar werden afgesloten. Alleen onder de grond was Oost-Berlijn nog met West-Berlijn verbonden: twee metrolijnen, de U-Bahn, en één lightraillijn, de S-Bahn, liepen vanuit West-Berlijn door Oost-Berlijn om vervolgens weer in West-Berlijn uit te komen. Deze lijnen werden door West-Duitsland bediend. Was dit dan de manier om te ontsnappen uit Oost-Berlijn?

Natuurlijk had Oost-Duitsland hier tijdens de bouw van de muur al rekening mee gehouden en sloot het alle stations volledig af die gelegen waren in Oost-Berlijn maar bediend werden door West-Berlijnse treinen. De stationsingangen werden dichtgemetseld en de perrons werden zwaar bewaakt, zodat niemand kon ontsnappen. De treinen uit West-Duitsland mochten nog wel over de route in Oost-Berlijn rijden, maar in ruil daarvoor moest West-Duitsland wel een flinke som geld betalen en er mocht in geen geval op deze stations gestopt worden. Het gevolg was dat deze stations veranderden in duistere plekken die je wel uit de trein kon zien liggen, maar waar je in geen geval kon komen. Hierdoor werden deze stations ook wel Geisterbahnhöfe, oftewel spookstations genoemd.

Er was één uitzondering: Friedrichstraße. Dit station lag weliswaar ook in Oost-Berlijn en werd bediend door West-Berlijnse treinen, maar hier werd wél gestopt. De reden hiervoor was dat het door zowel de U-Bahn als de S-Bahn werd aangedaan, waardoor het een belangrijke functie had als overstapstation. Het was echter alleen mogelijk voor mensen uit West-Berlijn om over te stappen op West-Berlijnse treinen. Het Oost-Berlijnse gedeelte van het station was afgesloten van het West-Berlijnse deel door een grote metalen muur.

Een andere geografische eigenaardigheid door de bouw van de Berlijnse Muur ontstond er bij het S-Bahn station Wollankstraße. Dit station lag namelijk officieel in Oost-Berlijn, maar precies tegen de grens van West-Berlijn aan. Omdat het spoor op dit stuk maar een klein stukje door Oost-Berlijn liep, was besloten om de Berlijnse Muur aan de andere kant van het spoor te leggen en dus niet langs de daadwerkelijke grens. Hoewel het dus officieel gelegen was in Oost-Berlijn, was dit station praktisch gezien een West-Berlijns station. Er mochten alleen mensen uit West-Berlijn gebruik van maken en het werd bediend door treinen uit West-Berlijn. Maar omdat het station dus officieel in Oost-Berlijn lag, kwam het personeel op het station uit Oost-Duitsland.

Een vergelijkbare situatie was er bij het S-Bahn station Bornholmer Straße. Hier liep de muur zelfs tussen de sporen door (zie kopfoto). Hoewel de perrons van het station zich aan de West-Berlijnse kant van de muur bevonden, mocht er in tegenstelling tot station Wollankstraße hier niet gestopt worden. Daarmee werd het het de enige Geisterbahnhof boven de grond.

Met de val van de Berlijnse Muur in 1989 kwam er een einde aan deze unieke situaties op het spoor en werden de Geisterbahnhöfe allemaal weer snel heropend. Het metrostation Janowitzbrücke werd zelfs twee dagen na de val van de muur alweer heropend. Vandaag de dag herinnert helaas weinig meer aan de spookstations van toen, maar als je ooit nog eens met de metro in Berlijn gaat weet je: het was hier vroeger heel anders. 

Bron kopfoto: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:BahnhofBornholmerStrasse1990.jpg