Is de unificatie van het Ierse schiereiland onvermijdelijk geworden door Brexit?
De spanning in Noord-Ierland is de laatste tijd aan het stijgen. Ondanks dat Noord-Ierland zelf overwegend pro-EU is, is het Engels nationalisme doorslaggevend gebleken tijdens het Brexit referendum. Drie jaar en een harde Brexit-deal later is vrijwel al het Brexit-beleid uit Londen een politiek gevaar voor Noord-Ierland. Met het nieuwe Northern-Ireland protocol, waarbij er douane controles worden uitgevoerd tussen Noord-Ierland en de rest van het VK om de interne markt te waarborgen, wordt het voor de unionisten dan ook steeds moeilijker om Londen te ondersteunen. De onrust in Noord Ierland groeit groter met vertoningen van geweld in Belfast begin april. Maakt Brexit een unificatie onvermijdelijk of zijn de banden tussen Belfast en Londen nog sterk genoeg?
Al een eeuw lang domineert het identiteitsconflict de Noord-Ierse politiek: horen de mensen bij Noord-Ierland of bij het Verenigd Koninkrijk? In 1921 eindigde de Ierse burgeroorlog in de afscheiding van Noord-Ierland tot een tweesplitsing op het eiland, tussen het katholieke Ierland en het protestantse Noord-Ierland lag voortaan een grens. In 1969 monden onrust tussen unionisten en nationalisten uit in The Troubles, een bloedige periode in Noord-Ierland die pas in 1998 ten einde kwam met het tekenen van the Good-Friday agreement. Na referenda in zowel Ierland als Noord-Ierland werd vastgesteld dat de Noord-Ieren onderdeel wilden blijven van het VK en de Ieren een verenigd eiland wensten te hebben. Een zachte Europese grens maakte dit lang mogelijk, totdat het Verenigd Koninkrijk de EU verliet.
Brexit is voor Noord-Ierland alsof er benzine op een kachel wordt gegooid. De stabiele, zachte grens op het eiland stemde lange tijd zowel de unionisten als de nationalisten gerust, maar deze grens is na Brexit niet langer houdbaar. Tot grote onvrede van Noord-Ierland, waar een meerderheid remain stemde. De pro-Britse beweging in Belfast zag dat hun regering in Londen niet meer de wensen van Noord-Ierland kon nakomen, maar moest onder druk van nationalistisch Wales en Engeland een uittreding van de EU gaan orkestreren. In december 2020 werd het northern-ireland protocol van kracht, waarbij douanecontroles tussen Noord-Ierland en de rest van het VK de markten van de EU en het VK controleren. De grens is als compromis tussen Londen en Brussel verplaatst om een backstab te voorkomen; opnieuw een harde grens op het eiland.
Juist de unionisten voelen zich verraden door hun eigen regering. De rellen die afgelopen maand in verschillende Noord-Ierse steden plaatsvonden kwamen dan ook uit de pro-Britse hoek. Verschillende Britse en Ierse media laten terecht zien dat de meeste rellen door jonge mensen werden geschopt; jongeren die amper leefden tijdens de Good-Friday agreements en The Troubles. Of dit dus de vooravond is voor een nieuw gewelddadig conflict in de Britse provincie is nog te bezien, maar de rellen illustreren de onvrede die Brexit teweeg brengt onder de Noord-Ieren.
Maar wanneer komt een unificatie dan concreet naar voren binnen de politiek? De Britse staatssecretaris in Noord-Ierland heeft de positie om op elk gegeven moment een unifying referendum uit te roepen, maar heeft zelfs de verplichting om een referendum over de situatie af te nemen if a majority for unification appears in their judgement to be ‘likely’ (Connolly, 2021). Met Brexit zou de situatie hierom vragen, maar de huidige minister Brandon Lewis, lid van de Conservative party, geeft hier voorlopig nog geen gehoor aan. Daarnaast is de keuze niet enkel aan Noord-Ierland, ook de centrale Britse regering en de republiek Ierland moeten met een unificatie instemmen.
Al met al leidt de onrust in Noord-Ierland nog niet tot grote veranderingen of een nieuwe periode van geweld. Toch zijn de Noord-Ieren steeds minder blij met de regering in Londen en Brexit toont weer een politieke lastpost te zijn, waar de Britten voorlopig nog mee zitten. Wie weet, misschien wordt de verbinding Belfast-Dublin in de nabije toekomst wel veel belangrijker.
26 Mei is het zover: De allereerste activiteit van Oikos! Samen met de Focus is er een schrijfworkshop op de Uni (!!) om wetenschappelijk schrijven toegankelijk te houden. Interesse? Schrijf je in via: https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdzsAxLBFCYGxzaQae0sgxQMBNCG18zQDJs2T4hl6Wn0Jxxig/viewform
Voor een verdere analyse kan je een hoofdstuk lezen uit: Fabbrini, F. (2017). The Law & Politics of Brexit. Oxford University Press
Connoly, E. (2021). The rules for holding referendums on Irish Unity: A Response to ‘The Perils of Referendums: A Review’ by Matt Qvortrup. Geraadpleegd van https://www-jstor-org.proxy.library.uu.nl/stable/10.3318/isia.2021.32b.17#metadata_info_tab_contents
Kopfoto: Ierse ambassade in Den Haag, Nederland. Foto van Arne Eijgenraam, VUGS Paparacie
