Het EK voetbal betekent weer de zolder opklimmen om de stoffige oranje hoed en het shirt uit 1988 tevoorschijn te toveren. Zo heeft elk land haar eigen attributen en kleuren om het nationale team aan te moedigen. De interesse in het EK verschilt echter per land, en dit heeft niet alleen te maken met de interesse in voetbal. De mate van het gevoel van verbondenheid in de vorm van nationalisme speelt een grote rol in sport. Italië, het land dat voetbal ademt, is een van de deelnemers waar de interesse in het EK het laagst ligt. Dit komt door de sterke tweesplitsing die het land kent tussen het Noorden en het Zuiden. Hierom voelt men zich niet verbonden met het hele land, waardoor het aanmoedigen van het nationale team ook niet snel gebeurt. Hoe is nationalisme terug te zien in sport en wat voor rol speelt het?

De oorsprong van nationalisme in sport ligt in de negentiende eeuw en was een westers fenomeen. De Britten namen tijdens deze koloniale tijd sporten mee naar overzeese gebieden om zo de superioriteit van het Britse Rijk te benadrukken. Sport wordt zo gebruikt om een land te verheerlijken. Niet alleen het winnen van wedstrijden geeft aanzien, maar een echte manier om het land aan de wereld te tonen, is door een toernooi te organiseren. In 1936 werden de Olympische Spelen in Nazi-Duitsland ongegeneerd gebruikt om hun nationaalsocialistische propaganda te verspreiden. Tijdens de Koude Oorlog wilden de Sovjets op alle fronten laten zien dat zij superieur waren aan het Westen. De militaire parades, de ruimtewedloop en sportieve prestaties moesten ervoor zorgen dat de Sovjet-Unie bovenaan de mondiale pikorde kwam te staan. In het geval van sportieve prestaties hadden de Sovjets, en de Russen, er geen moeite mee om wat verboden prestatie verbeterende middelen te gebruiken.

Nationalisme in de sport wordt gebruikt om de onafhankelijkheid van een land te benadrukken. Het gevoel van saamhorigheid kan alleen bestaan als iedereen zich verbonden voelt met het land. Noord-Ierland en Kosovo zijn er hard mee bezig om het nationalisme te vergroten door middel van sport. Sport wordt op deze manier vaker gebruikt om een nationale identiteit te vormen. In Catalonië zal het gejuich echter een stuk minder hard zijn in vergelijking met Madrid als Spanje een goal maakt dit EK. Niet overal is sport een goede afspiegeling van de verbondenheid met de natie. In Schotland werd het gelijkspel tegen de Engelsen luidkeels gevierd, maar de echte onafhankelijkheid blijft uit. Hier is in Schotland een sociologische term voor, namelijk 90 minute patriots. Dit negentig minuten nationalisme is ontstaan door de massa’s die het Schotse elftal wel ondersteunen, maar in het politieke spectrum uitblijven.

Een geo-politiek incident dit EK was het shirt van het Oekraïense elftal, waarop de landsgrenzen stonden afgebeeld. Hierbij was er gekozen om de Krim ook als onderdeel van Oekraïne af te beelden. Dit politieke statement werd niet geaccepteerd door de UEFA en het shirt moest aangepast worden. 

Sport wordt als nationalistische etalage gebruikt om te pronken met prestaties of juist als een masker om een pseudo-nationalistisch toneelstuk voor een maand op te voeren. In beide gevallen wordt er geprobeerd om een gevoel van verbondenheid te krijgen en soms wordt dit door middel van een statement gedaan. Wanneer politiek verweven raakt met entertainment, bevindt men zich al snel op glad ijs. De kunst is om een maatschappelijke statement te onderscheiden van een politiek statement, maar die twee lijken meer op elkaar dan gedacht.

Kopfoto: Oren, N. (2005). Football fans in Amsterdam streets [Afbeelding]. flickr.com. https://www.flickr.com/photos/nillyo/54836948/in/photolist-5R47C-3T3GWc-DbaGwe-29ho7us-3T7XnQ-3T3GkB-5tbgAo-3T7X7d-26ALAb9-5LprzY-28L6su1-7bJcnX-MKUnms-246okqz-5hkLA-zsK7D6-u8Fguo-HqwaL4-2jgDEdn-2kTFpEY-dsMWMA-2hYLAMh-bVTk2p-nMYwqr-2gaLqC2-ABmb2d-MdM1uU-2hUTRia-o1bwo2-Afa5oE-oz53Bt-kqMnH-o5e7pa-7evrnU-He2jGQ-nUjPsq-8FKLds-eGMeVc-ckjk8G-eGMeF8-sr8WK-7qUQA4-aAcPKm-Y15Bbs-HPFED9-28sFKRA-nVNySe-4rvzky-27YBuyk-25uJKV7