Morgennacht gaat de klok weer achteruit. Eén nachtje weer een uur langer slapen, wat zeker welkom is in deze periode van tentamens en deadlines. Dat de klok weer een uur verzet wordt, betekent ook iets anders: wintertijd en vroeg donker. Tenminste, de zon gaat vroeger onder maar écht donker wordt het in Nederland niet.

Nederland is namelijk een van de meest lichtvervuildelanden ter wereld. Dit komt onder andere door de glastuinbouw, straatverlichting, reclames, sfeerverlichting en terreinverlichting. Jaarlijks wordt Nederland een stukje lichter, met zo’n 5 tot 9 procent. Dit heeft vele gevolgen, voor zowel onszelf als voor de natuur. 

Zo is lichtvervuiling schadelijk voor de gezondheid: je nachtrust wordt erdoor aangetast. Je biologische klok wordt verstoord omdat het verschil tussen dag en nacht minder duidelijk is. Melatonine, het hormoon dat ervoor zorgt dat je in slaap valt, wordt aangemaakt als het donker is. De toegenomen hoeveelheid (met name blauw) licht zorgt ervoor dat dit aanmaken verstoord wordt. Hierdoor wordt slapen uitgesteld. Als je dan toch vroeg op moet staan zorgt dat voor een slaaptekort, wat ingehaald wordt op vrije dagen: dit wordt een ‘sociale jetlag’ genoemd. Deze sociale jetlag kent verbanden met roken, obesitas, depressie en een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. 

Niet alleen de mens heeft last van deze lichtvervuiling, maar ook voor de natuur zijn er gevolgen. Licht zorgt namelijk bij veel dieren voor een desoriëntatie: insecten blijven rondom lantaarnpalen vliegen en worden opgegeten, en vleermuizen worden afgeschrikt door het licht en veranderen hun routes. Tegelijkertijd is er nog veel onduidelijk over de gevolgen van lichtvervuiling op de natuur. Plaatsen die erg lichtvervuild zijn worden vaak ook beïnvloed door andere menselijke activiteiten zoals veel verkeer en bebouwing, waardoor het effect van lichtvervuiling op de natuur moeilijk te isoleren is. 

Lichtvervuiling is dus schadelijk en het is dus van belang dat er naar oplossingen wordt gezocht. Massaal al het licht uitzetten zal niet zo snel gebeuren, omdat licht voor een veiligheidsgevoel zorgt en omdat licht ook als gezellig gezien wordt. Wel zijn er nog genoeg andere opties mogelijk. Een aantal daarvan zijn redelijk voor de hand liggend, zoals sfeerverlichting en reclameverlichting uitschakelen tijdens bepaalde uren, lichten dimmen, lichten met bewegings- of warmtesensoren en minder grote lichtbronnen inzetten waar dat kan. Maar tegelijkertijd worden ook nieuwe innovaties bedacht: Led-Lampen kunnen bijvoorbeeld verschillende kleuren licht geven. Negatieve effecten kunnen dan mogelijk voor specifieke soorten verminderd worden. Zo zit er in ‘normaal’ wit licht een rode component die trekkende vogels verstoord. Dit kan worden verholpen door bij bouwwerkzaamheden op zee groen licht te gebruiken. Het onderzoek naar verschillende kleuren licht staat verder nog in de kinderschoenen: er is nog maar weinig bekend. 

Lichtvervuiling heeft dus allerlei schadelijke gevolgen. Het tast ons bioritme en de natuur aan. Gelukkig zijn er al oplossingen mogelijk, en daar komen er steeds meer bij. Wie weet kunnen we over een aantal decennia de sterrenhemel wel bewonderen vanuit de stad. Zo ver is het voorlopig nog niet, maar als je nu al wel de sterrenhemel wil bewonderen zijn er ook plekken waar je terecht kan. Als je buiten de bebouwde gebieden bent zit je al snel goed, maar tegenwoordig is Nederland ook twee ‘Dark Sky Parken’ rijk. Dit zijn door de International Dark Association uitgeroepen locaties zonder kunstlicht, en mét een hoge kwaliteit van sterrennachten. Deze Dark Sky Parken zijn te vinden in het Nationaal Park Lauwersmeer en De Boschplaat op Terschelling. Misschien een leuk uitje tijdens de onderwijsvrije week 😊. 

Kopfoto: Free-Photos via Pixabay https://pixabay.com/nl/photos/aarde-lichten-satellietbeeld-1149733/