In een recente aflevering van het satirische programma ‘Even Tot Hier’ werd al flink de spot gedreven met de Nederlandse kabinetsformatie. Volgens Niels van der Laan en Jeroen Woe (de presentatoren) zou Nederland op weg zijn om het Belgische record kabinetsformatie te verbreken. Onze zuiderburen hebben hier namelijk maar liefst 541 dagen over gedaan.

Gelukkig kwam op maandagavond 13 december dan het verlossende bericht dat er een regeerakkoord was gesloten. Op dinsdag moest het akkoord dan nog langs de fracties van de verschillende partijen, waarna het woensdag kon aan de Tweede Kamer kon worden gepresenteerd. 271 dagen later.

Misschien zou het beter zijn om naar het oosten te kijken in plaats van naar het zuiden. In Duitsland waren de landelijke verkiezingen namelijk op 26 september van dit jaar, waarna er vlotjes een regeerakkoord werd gesloten tussen de SDP, Die Grünen en de FDP, respectievelijk een sociaaldemocratische, een groene en een liberale partij. Op 8 december al trad de nieuwe bondskanselier in functie. Er is een groot verschil tussen het Nederlandse kiesstelsel en het Duitse model, namelijk de hoogte van de kiesdrempel.

Nederland kent nu een ongelofelijk lage kiesdrempel, namelijk 0,67 procent, ofwel 1/150^ste deel van de stemmen. In Duitsland moet een partij minimaal 5% van de stemmen halen om in het parlement terecht te komen. Dit heeft ertoe geleid dat er daar in totaal 6 fracties bestaan (in tegenstelling tot 19 in Nederland). Volgens Kemal Rijken van NRC is een van de problemen in het Nederlandse politieke landschap dat alles dubbel vertegenwoordigd is. Er zijn meerdere liberale partijen, meerdere groene partijen, meerdere christendemocratische partijen en zo verder. Van alles wat te veel.

De kiesdrempel zou juist kunnen dwingen tot samenwerking tussen partijen. Deze fusies zorgen er dan voor dat er minder, maar grotere partijen bestaan. Er blijven wel verschillende belangengroepen aanwezig, maar deze groepen gaan binnen de bestaande partijen werken in plaats van een eigen partij(tje) op te gaan richten. Op deze manier raakt de politiek een stuk minder versnipperd.

Met grotere partijen in de kamer kan er meer gelet worden op inhoud, dan op de media. Door het verdwijnen van de ‘dubbelgangers’ van partijen wordt ervoor gezorgd dat kiezers een partij trouw blijven en verdwijnt het populistische spel van concurrentie om de aandacht. Dit zou ten goede moeten komen aan de inhoud van debatten.

Pieter Pauw, onderzoeker die sinds 2011 in Duitsland woont, heeft een duidelijke mening over politieke versplintering. Hij bekijkt dit echter vanuit het oppositie-oogpunt. Een kleine partij kan namelijk niet op alle gebieden over alle informatie beschikken. Hierdoor kan de oppositie minder goed een controlerende taak vervullen dan misschien zou moeten.

Er zijn ook geluiden tegen de kiesdrempel. Een minimaal aantal stemmen zou er namelijk voor zorgen dat er stemmen verloren gaan op het moment dat een partij de kiesdrempel niet haalt. Op dit moment is de Nederlandse kiesdrempel maar 0,67%, maar bij een drempel van 5% zou er toch een flink deel van de stemmen ‘voor niets’ zijn. Daarnaast wordt de kans vergroot dat kiezers strategisch gaan stemmen. Dit zou er dan toe leiden dat het parlement geen waarheidsgetrouwe afspiegeling van de wil van de kiezer meer is, en of dat wenselijk is?

Verder gaan er ook geluiden op dat de moeilijke coalitievorming niet door de splinterpartijen komt, maar eigenlijk door de middelmatige grootte van de andere partijen. Sinds de krimp van CDA en PvdA zijn er eigenlijk geen echt grote partijen meer. Dit zou pas veranderen bij een kiesdrempel van wel 10%, dus het Duitse model zou in dit geval geen oplossing vormen voor de Nederlandse situatie.

Na de verkiezingen in 2017 was de kiesdrempel al een hot topic en dat is in 2021 niet anders. Ongetwijfeld zal de discussie in de toekomst blijven, zo vast ook bij de verkiezingen van 2025. Of dan het formatierecord van de Belgen verbroken zal worden? Dat is de vraag.

Gebruikte bronnen:

Kopfoto: Husky (2018), via Wikipedia Commons. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Plenaire_zaal_Tweede_Kamer_-_panorama.jpg

1. Pauw, P. (2016, 27 september). Verdeel de zetels niet onder avonturiers als Baudet en Roos. NRC.

2. Rijken, K. (2021, 8 december). Van elke partij hebben we twee varianten, voer dus een kiesdrempel in naar Duits model om dat te voorkomen. NRC.

3. Van der Meer, T. (2017, 14 juni). Hernieuwde roep om kiesdrempel. Geraadpleegd op 14 december 2021, van https://stukroodvlees.nl/hernieuwde-roep-om-kiesdrempel/

4. Van Sas, E. (2015, 2 juni). Zo maken we versplinterd Nederland beter bestuurbaar. de Correspondent.

5. Even tot hier (seizoen 6, aflevering 5). Coproductie van BNNVARA en MediaLane.