Deze kerstvakantie was ik voor het eerst in mijn leven in Disneyland Parijs. Het was een ervaring… Vanaf het moment dat je het park binnenloopt wordt je overspoeld door geuren van vers gebakken koekjes en warme chocolademelk, om de 10 meter staat een luidspreker die eindeloos dezelfde paar aanstekelijke deuntje afspeelt en er zijn zo veel perfecte details te bekijken dat je bijna niets meer ziet en door een waas van verwondering. Wanneer we ’s avonds het park weer verlieten was dit enerzijds een opluchting, eindelijk rust, anderzijds was het een vreemd moment van realisatie waarin we weer terug moesten komen in de “echte wereld”. Onbewust loop je in het park allemaal hetzelfde rondje, van attractie naar attractie en van souvenirwinkel naar souvenirwinkel. Hoewel elk winkeltje precies dezelfde over priced dingen verkoopt loop je toch elke keer weer naar binnen want wat als ze in deze tóch net iets anders verkoopt. Nee oké helaas dat is niet het geval, maar nu je er toch bent kun je wel meteen die pumba knuffel kopen die je al 20 keer hebt gezien vandaag en toch wel erg schattig is.

De ogenschijnlijk perfecte wereld die in Disneyland is gecreëerd is misschien niet zo idyllisch als op het eerste gezicht lijkt. De Franse filosoof Jean Baudrillard zei over het pretpark: “Disneyland wordt ons voorgesteld als denkbeeldig, om ons te doen geloven dat de rest van de wereld echt is”. Het park heeft echter model gestaan voor de vorming van veel stadscentra, historisch belangrijke plaatsen en andere mens overgoten plekken. Ze zijn tegenwoordig gesimplificeerd en gecommercialiseerd. In de geografie heeft dit proces niet voor niets de term Disneyficatie gekregen. Negatieve associaties met de plaats worden weggewerkt en de inrichting wordt aangepast aan mensen hun koopgedrag. Sommige critici vrezen dit proces, bang zijn zij dat in een gedisneyficeerde wereld geen plaats meer is voor lokale culturele tradities en normen en waarden.

Ook in Nederland is sprake van Disneyficatie. Kijk bijvoorbeeld naar Amsterdam, een stad die de succesformule van Disneyland bijna klakkeloos heeft overgenomen. Deze succesformule bestaat uit 4 stappen:

1. Thematiseren. Door middel van een logo, identiteit (I Amsterdam) en marketingstrategie
2. Hybride consumptie. Dit houd in dat er een groot aanbod aan verschillende consumptiegelegenheden is zodat de consument eindeloos kan rondkijken en langer wil blijven. Geen ontkenning mogelijk dat Amsterdam bol staat van consumptiemogelijkheden.
3. Merchandise. Dit is een belangrijke stap, het laat zien of de gecreëerde identiteit aanslaat en of er genoeg consumptiemogelijkheden zijn om de merchandise te kopen. Iedereen kent wel de tassen, magneten, mokken, T-shirts en nog zo veel meer waar in grote print AMSTERDAM opstaat, die als zoete broodjes over de toonbank gaan.  
4. Performative labour. Net als in een Disneyland park worden werknemers getraind om zich op een bepaalde manier te gedragen, een voorstelling te geven als het ware, tijdens hun werk. Winkelmedewerkers moeten bijvoorbeeld constant vriendelijk lachen en moeten soms zelf een kostuum dragen.

Disneyficatie van steden wordt vaak benaderd met kritiek. Mensen zouden in een illusie leven en de geschiedenis van de plaats vergeten. Ook zouden alle steden op elkaar gaan lijken wanneer elke stad de Disney formule toepast. Is deze kritiek terecht? Er valt niet te ontkennen dat Amsterdam onder toeristen een erg geliefde stad is, zij zoeken juist naar een ontsnapping aan de werkelijkheid maar kijken liever naar oude architectuur dan naar Mickey Mouse in een achtbaan. Is het slecht om voor een moment de illusie van veiligheid en plezier te willen? Toeristen ontvluchten hun werkelijkheid, net als wij doen door overdag uren lang youtube filmpjes te kijken en ’s avonds bier te drinken met vrienden. Het probleem ontstaat wanneer er in wordt doorgeslagen, wanneer een stad niet meer leefbaar is voor de bewoners zoals in Amsterdam het geval is op de hoogseizoen dagen. Sommige planologen hebben de mening dat de stad dan juist meer als een pretpark moet worden ingericht, waar vaste looproutes zijn en regels over waar je wel en niet mag komen. Hoe het proces van Disneyficatie in Amsterdam en de rest van de wereld zich verder zal ontwikkelen kan alleen met tijd worden ontdekt, maar misschien is een klein beetje van de Disney magie in ons dagelijks leven niet zo’n slecht iets.

kopfoto:
UCLA Library Special Collections – wikimediacommons File:Disneyland 1964.jpg – Wikimedia Commons