In het noorden van Polen aan de kust van de Oostzee ligt Gdansk. Een historische Hanzestad groot geworden door de export van graan naar onder andere de Nederlanden. De stad heeft meer dan 400.000 inwoners, waarvan 5000 etnische Duitsers. Dat is geen aantal waar veel mensen van op zullen kijken. Dit was een halve eeuw geleden wel anders. In de periode voor de Tweede Wereldoorlog bestond de bevolking in het gebied rondom Gdansk (of Danzig, zoals het in het Duits genoemd wordt) voor meer dan 90% uit etnische Duitsers.

In die periode was de stad en het gebied eromheen een onafhankelijke vrijstaat. Dit was zo afgesproken in het verdrag van Versailles. Hierin werd onder andere besloten dat Polen weer een onafhankelijk land zou worden. Om het nieuwe Polen toegang te geven tot de Oostzee (en daarmee tot handel) werd Gdansk afgesplitst van Duitsland. De stad zou een vrijstaat worden onder toezicht van de Volkenbond. Ondanks dat het een vrijstaat was, was de stad in veel aspecten verbonden met Polen. Zo viel het bijvoorbeeld onder het Poolse douanegebied. En werd er na verloop van tijd een Pools munitiedepot gebouwd op het Westerplatte, een schiereiland bij de haven van Gdansk. Zo kon het Poolse leger munitie ontvangen zonder daarin afhankelijk te zijn van de vrijstaat Danzig.

Het anti-Poolse sentiment in Danzig was in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog groot. Polen had tijdens het interbellum meerdere pogingen gedaan om haar invloed over de stad te vergroten. Dit werd in Danzig gezien als poging tot annexatie. In Duitsland klonk een vergelijkbaar geluid. In 1938 werd daar het Heim ins Reich (thuis in het rijk) beleid ingevoerd. Dit beleid had als doel om alle etnisch-Duitsers die in gebieden buiten Duitsland woonden te herenigen in het Duitse rijk. Hieronder viel ook Gdansk. Dit leidde uiteindelijk tot een ultimatum van Adolf Hitler aan Groot-Brittannië waarin Duitsland geen oorlog zou riskeren als vrijstaat Danzig en een deel van Polen bij Duitsland werd gevoegd. Dit werd afgewezen, met als gevolg dat op 1 september 1939 om iets voor 5 uur ’s ochtends de eerste schoten van de Tweede Wereldoorlog werden gelost op het Poolse munitiedepot.

Kopfoto: https://www.inyourpocket.com/gdansk/world-war-ii-in-gdansk_73591f