Deze maand is de faculteit geowetenschappen, tot groot ongenoegen van enkele docenten, verhuisd naar het nieuwe gebouw aan de Princetonlaan. Een gedeelte van het gebouw is bestemd voor de faculteit, het andere gedeelte wordt gedeeld met TNO en Deltares. Het gebouw is vernoemd naar de in 1887 geboren Felix Vening Meinesz, maar wie was deze man?

Felix Andries Vening Meinesz werd geboren in Den Haag. Hij studeerde aanvankelijk civiele techniek aan de TU Delft, maar verplaatste hierna zijn interesse naar geofysica en geodesie. De studie van geodesie houdt zich bezig met de vorm en afmetingen van de aarde. In Vening Meinesz’  tijd waren er nog grote gaten in de kennis hiervan, die hij heeft helpen dichtten. In 1915 promoveerde Vening Meinesz op het onderwerp zwaartekrachtmetingen, waar hij later baanbrekend onderzoek mee zou doen. Hij ontwierp een nieuw apparaat waarmee deze metingen vollediger en nauwkeuriger uitgevoerd konden worden. Met zijn nieuwe instrument, dat later de naam ‘Vening Meinesz-apparaat’ zou krijgen, experimenteerde hij met het meten van zwaartekracht op de bodem van de oceaan, iets dat voorheen geen betrouwbare resultaten had opgeleverd. Vening Meinesz maakte gedurende ruim 16 jaar verschillende tochten op verschillende onderzeeërs om onderzoek te doen.

Op aarde vindt men bij gebieden met sterk reliëf een ‘tekort’ aan zwaartekracht, als in: anders dan uit berekeningen verwacht zou mogen worden. Dit wordt ook wel een negatieve zwaartekracht-anomalie genoemd. In de onderzeeërs ging Vening Meinesz dan ook op zoek naar vergelijkbare gebieden met sterk reliëf, om te testen of dit op de zeebodem ook zo was. Hij vond echter iets heel anders. Hij vond voor het eerst bij de Soenda eilanden, en later ook op andere plekken, een fenomeen dat later de ‘Vening Meinesz-gordels’ zou worden genoemd. Dit zijn lange gordels langs diepzeetroggen die afwisselend positieve en negatieve zwaartekracht-anomalieën laten zien. Hieruit leidde hij af dat de oceanische korst op een of andere manier aan druk- en trekkrachten onderhevig was. Hij bedacht dat plekken waar negatieve zwaartekracht-anomalieën waargenomen werden, de korst moest zijn samengedrukt. Hij wist echter niet hoe dit kon.

De verklaring van de anomalieën kwam met de theorie van plaattektoniek, ontworpen door Alfred Wegener. De metingen en hypothesen van Vening Meinesz pasten  hier perfect in. Voor het eerst werd gedacht dat de aardkorst als het ware dreef op een mantel van vloeiend gesteente; de lithosfeer. Het principe van isostasie en het isostatisch evenwicht verklaarden waarom de gemeten zwaartekracht bij sterk reliëf afwijkt van de verwachte zwaartekracht: een gedeelte van het reliëf zinkt in de lithosfeer net als een ijsblokje in water zakt in plaats van er op blijft drijven.

De expedities en bevindingen van Vening Meinesz hebben een belangrijke bijdrage geleverd binnen de geologie en geodesie. Hij wist met zijn studies meerdere hypothesen aan elkaar te verbinden, en bracht belangrijk bewijs voor het bestaan van de continentale drift. Niet alleen zijn theorieën hadden succes: Vening Meinesz won vele wetenschappelijke prijzen, hij had een hoog aanzien op meerdere universiteiten, en er zijn verschillende instituten en geologische verschijnselen naar hem vernoemd. Vening Meinesz was onder andere buitengewoon hoogleraar in geodesie, cartografie en geofysica aan onze universiteit, en is tevens erelid van de V.U.G.S.

Al met al was Felix Vening Meinesz van groot belang in de geowetenschappen. Zijn experimenten en hypothesen hebben enorm veel bijgedragen aan het huidige begrip van continentale drift. Eerder was zijn naam al vereeuwigd in de onderzoeksschool voor geodynamica aan de UU, nu is zijn naam ook voor altijd een stukje van de Uithof.

Wil je meer weten over Felix Vening Meinesz? Lees dan hier zijn biografie.

Wil je weten hoe het gebouw er vanbinnen uit ziet, kijk dan hier.