In deze rubriek genaamd Van Unnik Praat krijgen we een kijkje in de keuken bij SG&PL. Docenten, studenten, stagiaires of andere SG&PL insiders komen aan het woord in deze rubriek. Vandaag presenteren wij: Rutger de Jong, SGPL-student en fan van kaarten.

Begin November ben ik samen met een grote groep eerstejaars afgereisd naar Bremen voor onze welbekende Breekweek. Tijdens deze reis bezochten we ook het Übersee-Museum. In dit museum stonden de meest fantastische mensen, dieren en dingen van de overzeese gebieden tentoongesteld, maar wat mij het meeste opviel was dat de grote groep geografen het langste bleef kijken bij de schamele hoeveelheid kaarten die er in het museum te vinden waren. Kaarten en geografie gaan natuurlijk als geen ander samen. Ook ik ben van jongs af aan gefascineerd geweest van landkaarten, wereldbollen, atlassen en ga zo maar verder. Tegenwoordig hebben we Google Maps die met behulp van satellieten de meest nauwkeurige kaarten van onze aarde kan maken. Wat ik me echter vaak heb afgevraagd is hoe ze honderden, en soms zelfs wel duizenden jaren geleden al kaarten konden maken, die overeenkwamen met de werkelijkheid, zonder de hulp van satellieten, luchtfoto’s en andere meetapparatuur. Dit alles begon natuurlijk met het maken van de eerste wereldkaart.

De Babylonische kaart van de wereld.

In 1881 ontdekte de Irakese archeoloog Hormuzd Rassam een klein fragment van een 2.500 jaar oude kleitablet in de ruïnes van de oude Babylonische stad Sippar ten westen van het huidige Bagdad. Het kleitablet was jaren ondergewaardeerd gebleven omdat de tekst op het kleitablet nog niet vertaald kon worden. Pas tegen het einde van de negentiende eeuw werd duidelijk wat er daadwerkelijk op het kleitablet stond.

Een schematische weergaven van de Babylonische kaart van de wereld.

Het kleitablet is het oudste gevonden object dat de gehele wereld in vogelperspectief weergeeft. Vandaag de dat staat het bekend als “De Babylonische kaart van de wereld”
De kaart is rond met twee duidelijke buitenste cirkels. Alle locaties in deze twee cirkels zijn benaamd met spijkerschrift. Het gebied tussen de twee buitenste cirkels (14, 15, 16, 17) wordt benoemd als “zoute zee” en moet dus een zee voorstellen die de gehele landmassa omgeeft. Door het midden van de kaart loopt de rivier Eufraat. De rechthoek die de Eufraat doorkruist stelt Babylonië voor.
De kaart is allesbehalve een duidelijke of accurate weergave van de wereld, maar het is wel de eerste poging om orde en structuur aan te brengen in de uitgestrekte vlakte van de wereld. Het is de eerste stap richting Google Maps.

Bron: (A history of the world in Twelve maps, Brotton, Jerry, 2012)