In het oosten van ons land liggen een aantal steden die vandaag de dag slechts een klein radertje zijn in de Nederlandse economie, maar vroeger van groot belang waren. We hebben het hier over steden die hun hoogtij dagen hadden zo’n 700 jaar geleden; de Hanzesteden. Het Hanzenetwerk bevatte vooral steden rondom de Noord- en Oostzee, als Danzig, Novgorod en de grondlegger van het hele netwerk; Lubeck. (isgeschiedenis) Ook Nederland had een redelijk grote rol in dit netwerk en kenden op een gegeven moment 25 Hanzesteden. Dit handelsverdrag heeft voor vele economische, maar ook culturele relaties gezorgd tussen de steden en zelfs vandaag de dag is het Hanzenetwerk nog van significant belang.

Tijdens de middeleeuwen waren er meerdere Hanzenetwerken in Europa, zo had België haar eigen kleine netwerk en kende de Franse binnenlanden een sterke handelsdrift met elkaar. Toch is er slechts 1 tot een volwaardig, internationaal netwerk uitgegroeid en dat is de Hanze die Duitsland had opgezet.  Dit begon allemaal door handel tussen Lubeck, Gotland (een eiland voor de kust van Zweden) en plaatsen aan de Westkust van het Russische rijk. De voornaamste handelsproducten van de Hanze waren hout, metalen, huiden, kruiden en wol en de kooplieden probeerden dan ook een monopolypositie te verwerven in Europa op deze producten. Deze greep naar alleenrecht zou uiteindelijk het zo machtige Hanzenetwerk de das om doen.  (geschiedenis.nl)

Doordat de Hanze geen strakke organisatie kende, was het vaak onduidelijk welke steden wel en welke steden niet het verbond af hadden gesloten. Daarnaast probeerden vele steden ook handelsverbonden te sluiten buiten de Hanze om, waardoor vooral de status belangrijk werd gevonden. Een stad in Nederland die hier bekend om staat is Kampen, vaak gezien als de grootste stad van Nederland destijds. Door haar perfecte positie op de Zuiderzee en de doorstroom van de IJssel richting het zuiden, had Kampen een ideale positie. De kooplieden konden hun producten snel vanaf het Achterland verschepen en de stad kon veel geld vragen voor de tol om over de IJssel te mogen varen. Echter duurde het nog ruim 80 jaar na het opzetten van de Hanze, voordat Kampen het verbond zou afsluiten. Kampen zocht namelijk naar andere handelsactoren die dichterbij lagen of waar de route veiliger was i.v.m. piraterij op de Noordzee. Kampen ging uiteindelijk in zee met 3 verschillende verbonden, die van de Duiste Hanze, de Belgische Hanze en het ging een handelsverdrag aan met de Nooren. (Historisch Nieuwsblad)

Ook aan de andere kant van Europa, in de hoofdstad van het hedendaagse Estland Tallinn, is de Hanze van grote invloed geweest.  Deze stad stond ook bekend als groot handelspunt en dat valt te zien aan het uitgebreide historische centrum. Door de goede ligging ten opzichte van Helsinki, Novgorod, Gotland en Danzig kon het zich ontwikkelen tot zwaargewicht in het Oosten van het netwerk. Door binnen het netwerk samen te werken met Novgorod en Sint-Petersburg kon het een zeer groot achterland tot de Hanze betrekken. Tegenwoordig ziet de stad er minder rooskleurig uit door de grote invloed die de Sovjet-Unie in de omgeving heeft gehad. Hoogovens en verdedigingstorens van de KBG hebben hun plek ingenomen naast het centrum. Daarnaast heeft de stad al lange tijd zijn koppositie in de handel verloren en is het nog maar een kleine spil in de economie van Europa. (Volkskrant, 2011)

Ook mijn eigen geboortestad Zutphen (s/o) behoorde tot dit middeleeuwse verbond en kende toentertijd een ongekende rijkdom. Met 7 kerktorens en talloze koopmanshuizen en handelskantoren was het een zeer belangrijk punt in het Hanzenetwerk. De stad kon veel tol vragen van voorbijvarende koggen voor het deel Arnhem-Deventer, wat bijna de helft van de totale lengte van de IJssel bestrijkt. Ook vandaag de dag is er nog veel te zien van de ooit zo glorieuze stad, die nu toch teruggevallen is tot een slapend provinciestadje. Vele koopmans- en handelaarshuizen zijn onaangetast, de stadsmuur staat nog voor een groot deel en in totaal zijn er 351 rijksmonumenten gevestigd in het stadscentrum. (Onze-steden) Desondanks is het economisch niet al te best gesteld met Zutphen en blijft het toerisme achter ten opzichte van andere steden van de Hanze.

Een van de steden die geprobeerd heeft om de Hanze als marketing in te zetten is Zwolle, wat tijdens de Hanze zelf echter een kleine rol speelde. Ondanks deze kleine rol is het uitgegroeid tot een van de grootste Hanzesteden van Nederland en wordt het vaak gezien als knooppunt tussen Zuid- en Noord-Nederland.  Om Zwolle en de daarbij behorende Hanzesteden aan de IJssel meer aantrekkingskracht te geven werd er zo’n 5 jaar geleden voor gekozen om gezamenlijke stadsmarketing te doen. Hiermee wordt geprobeerd om elke stad zo goed mogelijk te presenteren als unieke ‘Hanzestad’ en de daar bijbehorende sfeer over te brengen op de bezoekers. (RTV Zwolle) Met deze opzet heeft het bedrijf achter de marketing, Marketing Oost, dit jaar de Netwerk Citymarketing Award gewonnen voor meest ambitieuze regiomarketingproject.  Dit project heeft de afgelopen jaren haar vruchten afgeworpen en heeft voor een groei van 25% in het aantal toeristen(overnachtingen) gezorgd in de regio. (Marketing Oost)

Als we kijken naar de complete geschiedenis van de Hanze kan gezegd worden dat het ooit een van de machtigste handelsstructuren in Europa is geweest maar dat ze haar kracht al langere tijd heeft verloren. Alles wat er tegenwoordig nog van over is, zijn de vele middeleeuwse panden en geschriften die ons doen terugdenken aan deze vaak vergeten tijd. Toch zijn deze steden aan een stille opmars bezig door investeringen te doen in toerisme en naamsbekendheid. Door hun complete andere sfeer en uiterlijk dan vele steden in het Westen van Nederland kunnen zij gezien worden als uniek in Nederland.

Ik hoop jullie een stukje van Nederland te laten hebben gezien dat vaak onderbelicht wordt ondanks de grote welvaart die zij ooit in ons land hebben vergaard.