Zelf woon ik nu net twee maanden in Utrecht, maar daarvoor heb ik bijna vijftien jaar in Heemskerk gewoond. En hoewel ik het gezellige ‘dorrup’ echt nog wel eens mis, is er ook iets in de omgeving wat ik liever kwijt ben dan rijk: de vervuiling van Tata Steel.

Tata Steel is een Indiase multinational en een van de grootste staalproducenten wereldwijd. Eén van de fabrieken ligt in Velsen-Noord. Naast dat de fabriek niet het meest fraaie uitzicht is vlakbij het strand, zorgt deze ook voor veel vervuiling. Vooral Wijk aan Zee, wat onder de rook van Tata Steel Velsen-Noord ligt, heeft hier mee te maken. Deze vervuiling uit zich met name in luchtvervuiling. Zo is de concentratie ultrafijnstof hoog en ook grafietregens komen voor. Grafietregens zijn stofwolken die vrijkomen door de verwerking van het restproduct ‘slak’. Deze stofwolken dalen neer en bevatten gevaarlijke stoffen zoals lood, mangaan en vanadium.

Deze vervuiling brengt de nodige gezondheidsrisico’s met zich mee. Zo is uit onderzoek van de GGD gebleken dat er veel meer longkanker in de gemeente voorkomt dan elders. Dit loopt op tot 27% meer longkankerpatiënten dan gemiddeld. Verder bleek uit een onderzoek van het RIVM dat de grafietregens schadelijk zijn voor de gezondheid, met name voor jonge kinderen. Wanneer zij te lang aan lood worden blootgesteld kunnen kinderen neurologische ontwikkelingsstoornissen oplopen.

Met name de uitkomsten van deze onderzoeken leidde ertoe dat de NIMBY-reflex (‘Not In My Back Yard’) van omwonenden heviger werd. Een aantal weken geleden vond er op de dorpsweide een corona-proof protest plaats door een aantal moeders uit Wijk aan Zee. Zij maken zich zorgen om de gezondheid van hun kinderen en hebben dit al veel eerder geuit richting Tata Steel en de overheid. Dit heeft er destijds toe geleid dat de speeltuin is voorzien van kraantjes en dat Tata Steel dagelijks de speeltuin komt reinigen. Dit is echter meer een symbolische oplossing: de schadelijke stoffen blijven bijvoorbeeld ook achter in het gras, op vensterbanken et cetera. De moeders dringen aan op maatregelen die ervoor zorgen dat de luchtvervuiling afneemt. Een tv-rapportage over het protest is hier te bekijken.

Het protest van de moeders uit Wijk aan Zee is niet de eerste uiting van ongenoegen tegen Tata Steel. Ook andere omwonenden klagen al jarenlang over de vervuilde lucht en de klachten die dit met zich meebrengt. De maatregelen en handhaving bleven echter beperkt, Tata Steel is namelijk economisch van groot belang voor de regio. Zo zorgt de fabriek voor een directe werkgelegenheid voor zo’n 9000 mensen en de indirecte werkgelegenheid in de regio loopt op tot 35.000 mensen. De toegevoegde waarde voor de Nederlandse economie loopt op tot 2,9 miljard. Dit maakt Tata Steel tot een machtige speler, die in het zich in het verleden meermaals kon veroorloven om milieuregels te overtreden.

Toch was er, op 22 oktober 2020, een begin van een belangrijke doorbraak. Het Openbaar Ministerie heeft namelijk besloten dat Tata Steel strafrechtelijk vervolgd gaat worden vanwege de grafietregens. Hierbij zou meermaals de milieuvergunning zijn overtreden, waar deze juist bedoeld is om de omgeving leefbaar te houden. Of de moeders uit Wijk aan Zee de doorslag hebben gegeven in het besluit voor vervolging blijft gissen, en ook de uitkomst van de zaak moet nog blijken. In ieder geval wordt er vanuit het OM een duidelijk signaal afgegeven.  

Kopfoto: F.M. van Moûrik