In deze rubriek genaamd No Access Card Needed krijgen we een kijkje in de keuken bij SGPL. Docenten, studenten, stagiaires of andere SGPL insiders komen aan het woord. Vandaag Daan van der Grinten, huidige voorzitter bij V.U.G.S., die vertelt over een massamoord op landelijke schaal.

Toen ik 16 jaar oud werd zijn mijn vader en ik een weekendje weg geweest om dat te vieren. Tijdens dit weekend kreeg ik mijn ‘eerste’ glaasjes wijn, gingen we kleiduiven schieten en kanoën door de Biesbosch. Ook hebben we een wandeltocht gemaakt over het eiland Tiengemeten. Een eiland wat grotendeels bestaat uit modder, en vroeger gebruikt is als quarantaineplaats voor zeelieden die uit Indonesië terugkwamen. Tijdens de wandeltocht over dit eiland vertelde mijn vader over een van de belangrijkste lessen die hij had gekregen van zijn vader. Het gadeslaan, en waarderen van al dat om ons heen zweeft en leeft. Hoe de kleinste mier alles heeft dat nodig is om te leven, en hoe deze dat ook met een doel doet. Hoe complex het leven om ons heen eigenlijk wel niet is, zonder dat wij, als apex diersoort, daar eigenlijk ooit stil bij staan. Ik denk met meer dan enige regelmaat terug aan dit gesprek en vind dit dan ook een leuk onderwerp om dit oikos artikel over te schrijven.

Een van de grootste ontwikkelingen van de afgelopen decennia is toch wel de mondialisering van de wereld. De toenemende handelsstromen tussen alle continenten brengen ons goedkoop en veel goederen van over de hele wereld. Deze vrachtschepen, -vliegtuigen en – wagens brengen ons echter niet alleen goederen. Ze zijn ook verantwoordelijk voor de opmars van exoten over de gehele wereld. De exoten komen oorspronkelijk dus niet uit de regio waar ze worden afgeleverd door dit vrachtverkeer. Veelal gaan ze vrij snel dood, omdat de omstandigheden in hun nieuwe thuis erg anders zijn dan ze gewend zijn. Soms gebeurt dit niet. Dit is het geval met de Aziatische hoornaar en deze hoornaar is écht geen lieverdje. In 2004 is deze hoornaar in Europa aangekomen door een bonsai kwekerij in Frankrijk, en verspreidt zich sindsdien in hoog tempo door Europa heen. 

In Nederland hebben we van oorsprong veel soorten bijen en wespen, en één hoornaar: de Europese hoornaar. Al deze insecten zijn door de jaren heen met elkaar ‘opgegroeid’, dus ze weten wat ze met elkaar aan moeten. De Europese hoornaar leeft in kleine kolonies en jaagt op andere insecten. Omdat deze zo veel groter is dan de andere vliesvleugelige insecten doen ze dit vaak zonder problemen, maar ze doen dit niet in groot genoegen getale om een impact te maken op deze insecten koloniën. In een bijenkolonie leven namelijk gemiddeld 40.000 bijen, dus als er daar dagelijks 100 van worden opgegeten heeft dat weinig effect. Maar, de grote boze achterneef van de Europese hoornaar, de Aziatische hoornaar, heeft een iets wat andere aanpak. Deze begint met eenzelfde strategie als de Europese hoornaar, met het vangen van enkele bijen bij de opening van een nest. Hier heeft deze hoornaar echter geen genoeg aan. Na het vangen van deze bijen vliegt ze terug naar haar eigen nest, om haar zussen op te halen. Met enkele tientallen van haar zussen komt ze terug naar het bijennest, waar ze systematisch te werk gaan om alle bijen te vermoorden en tot feestmaal om te vormen. Onze Europese bijen hebben hier geen enkel weerwoord op, en binnen enkele uren kan een kolonie van 40.000 bijen compleet zijn uitgeroeid. De Aziatische hoornaars brengen al dit voedsel terug naar hun eigen nest, en beginnen het feestje weer van voor af aan. Op zoek naar nieuwe voedselbronnen, nieuwe bijennesten om uit te roeien.

Net zoals de insecten in Europa gewend zijn aan onze hoornaar, zijn de insecten in Azië, specifiek in Japan, gewend aan hun Aziatische hoornaar. Deze bijen hebben manieren ontwikkeld om hun nesten te verdedigen tegen de hoornaar. De hoornaar heeft namelijk een iets lagere hittebestendigheid dan de bijen. Door en masse op de hoornaar te verzamelen creëren ze een soort hittebal, waardoor de hoornaar oververhit raakt en dood gaat. Een tactiek die ook door de bijen in Europa gebruikt zou kunnen worden. Is het dan tijd om vuur met hitte te bestrijden, om ook deze exoot, de Aziatische bij te importeren en te kruisen met onze bijen? Brengt deze nieuwe exoot dan weer duizend nieuwe problemen mee voor de microfauna in Europa? Of moeten we de natuur gewoon zijn gang laten en zichzelf laten reguleren. Dat wij als mens dit alleen gadeslaan en appreciëren.