Het regende afgelopen week regelmatig: de zomer blijft tot nu toe echt Nederlands. Terwijl het buiten door-drupte, las ik in ‘Europa – een geografische verkenning’ (iets voor een RVE-tentamen) over steden, economische ontwikkeling en toerisme in dit werelddeel. Het geschetste toekomstbeeld was niet voor alle gebieden even positief. Bijvoorbeel aan de zuidranden blijft de economische ontwikkeling relatief achter: (jonge) mensen trekken daar weg, het zwaartepunt van de Europese ontwikkeling ligt in Noordwest Europa. In leeglopende gebieden droogt menselijk kapitaal op en blijven verlaten stukken land achter.

Ik keek weer door het natte raam naar buiten en vroeg mij af of je daar echt vrijwillig weg zou gaan. Verruilen jonge Grieken graag de Mediterrane voor de Noordzee? Kiezen Italiaanse studenten echt voor een halfjaar durende herfst i.p.v. een maandenlange zomer? Ik weet ook wel dat mijn verlangen naar Zuid-Europa een verlangen is naar twee weken vakantie in de zon op een terras, en niet naar bestuurlijke chaos, kapotte wegen en een chronisch gebrek aan werk anders dan toeristen-baantjes. Maar toch, zit er echt geen duurzame toekomst in Europa’s rafelranden?

Toevallig stuitte ik op de rubriek future affairs van NRC journalist Wouter van Noort. In één aflevering wierp hij, aan de hand van een tiental artikelen, een blik op de toekomst van werk. Samengevat: het wordt allemaal mobieler en flexibeler, Corona heeft dit natuurlijk flink versneld. Eén tussenkop trok echt mijn aandacht: ‘Sommige landen, vaak met een prettiger klimaat dan Nederland, spelen hier op in.’ Ik zag het gelijk voor me: een sunbelt langs de Middellandse Zee, met jonge mensen uit alle landen die zich definitief in de warme wereld vestigen (in mijn ideaalbeeld is het altijd warm in Zuid-Europa).

‘We want you back’ zei Alex Patelis, de Griekse premiers-adviseur economische zaken, aan het begin van de coronacrisis. ‘Open kantoren, start nieuwe bedrijven of verhuis onderdelen van je business naar Griekenland. Wij hebben de zon, de technologie en staan aan jouw zijde.’ Om deze prachtige woorden kracht bij te zetten presenteerde Patelis ook een korting van 50% op inkomstenbelasting voor Grieken die terugverhuizen naar het moederland of voor anderen die zich, al werkend voor een buitenlands bedrijf, in Griekenland vestigen. De regering hoopt dat deze prikkel net dat extra zetje kan geven om mensen binnen te halen, samen met het lekkere leefklimaat en de lage leefkosten.

Daar tegenover staan ook hindernissen in het Griekse vestigingsklimaat: een relatief slechte infrastructuur, moeilijke bureaucratie en veelal zwak internet. Dat laatste is vooral vervelend, aangezien Griekenland zich specifiek richt op digitale migranten. Verstandig dus dat er momenteel flink wordt geïnvesteerd in de digitale infrastructuur. De belangen zijn groot: in het decennium van diepe economische crisis hebben honderdduizenden (vooral hoogopgeleide) Grieken het land verlaten.

Tegenover de top-down (be)geleidde ontwikkeling in Griekenland, staat een buttom-up project uit Sicilië genaamd South Working: ‘Working from where you like is beneficial to you and for the place you work from.’  Applausje voor hun marketing: de website opent met deze zin en een flimpje met lachende mensen in video-calls, omringt door familie, lekker eten en het prachtige Zuid-Italiaanse landschap. South Working is een stichting die zich inzet voor het ontwikkelen van een betere (digitale) infrastructuur en co-working spaces in Zuid-Italië. Het idee ontstond tijdens een zoom-borrel aan het begin van de coronacrisis. Op dat moment waren duizenden Italianen, veelal starters en studenten, teruggekeerd naar het zuiden wat ze jaren daarvoor verlaten hadden: voor de betere studies en banen trekken moet je als Italiaan in het noorden zijn. Naast het verbeteren van de lokale infrastructuur zet de stichting zich in voor het opzetten van ‘south workers’-netwerken en het creëren van een nieuwe bedrijfscultuur waarbij werken op afstand genormaliseerd wordt.

Hoewel deze initiatieven misschien niet direct leiden tot een Mediterraan paradijs voor young professionals, zijn de projecten op z’n minst inspirerend. Mocht de Nederlandse regen straks ophouden, de vakantie aanbreken en Europa weer reisveilig zijn, zal ik zittend op een Italiaans pleintje in ieder geval dromen over een nieuwe Europese geografie voor werk. Stilletjes zal ik hopen dat het zwaartepunt daarvan een stukje naar het zuiden verschuift, dan zal ik zeker niet de laatste zijn die volgt.

Bronnen: https://www.ekathimerini.com/economy/259226/greece-to-offer-tax-breaks-to-woo-digital-migrants/ ; https://www.studyinternational.com/news/greece-brain-drain/ ; https://www-politico-eu.cdn.ampproject.org/c/s/www.politico.eu/article/italy-reverse-brain-drain-coronavirus-pandemic/amp/ ; https://en.southworking.org/

kopfoto: AdrieneBe via Pixabay / Foto in tekst: Michelle Raponi via Pixabay