Wat hebben Mexico, Afghanistan en de Pakistan met elkaar gemeen? Het zijn landen die een specifiek lijstje aanvoeren. Een lijstje dat mij als SGPL- ‘journalist’ wel deed schrikken. Deze drie landen behoren namelijk tot de top drie landen waar afgelopen jaar de meeste journalisten zijn vermoord. Daarnaast zitten er op dit moment 365 journalisten achter de tralies. Je kunt het ook van dichtbij meemaken. Steeds vaker worden journalisten bedreigd en soms zo erg dat ze hun werk niet meer normaal kunnen uitvoeren. Het zal je niet zijn ontgaan dat de NOS-satellietwagens, waarmee de NOS door het land rijdt om op locatie nieuws te kunnen maken, niet meer voorzien zijn van het NOS-logo. Dit komt door een aanhoudende reeks van bedreigingen en geweldplegingen aan het adres van de medewerkers. Helaas is geweld tegen journalisten wereldwijd een groeiend probleem.

In totaal zijn er afgelopen jaar wereldwijd 45 journalisten vermoord vanwege hun werk. Dit is een daling van 20 mensen vergeleken met 2020. Toch biedt dit vrij weinig troost aangezien het geweld dat de journalisten het leven heeft gekost, nog steeds aanhoudt. Bij de term geweld moet je niet per se denken aan oorlogsgeweld, want opvallend is dat het aantal journalisten dat slachtoffer is geworden van oorlogsgeweld juist is afgenomen. Dit komt overeen met de dalende lijn in het totaal aantal oorlogsconflicten in de wereld. Het geweld dat journalisten het leven heeft gekost is een ander en kleinschaliger soort geweld. De meeste journalisten en medewerkers in de media worden namelijk vermoord omdat zij corruptie, machtsmisbruik en criminaliteit in hun land en omgeving rapporteren.

Een van de gevaarlijkste landen voor journalisten om te werken is Mexico. In het land zijn sinds 2000 meer dan 120 journalisten en mensen die werken bij de media vermoord en er worden nog meer mensen vermist. De meeste van deze misdaden blijven onopgelost of worden niet goed onderzocht met als gevolg dat er maar weinig daders worden gearresteerd en veroordeeld. De situatie in het land wordt elk jaar erger en dat terwijl de president Andrés Manuel López Obrador juist beloofde dat hij wat zou doen tegen de misdaden. Volgens de International Federation of Journalists (IFJ) heeft Mexico te maken met een giftige cocktail van problemen waardoor het geweld tegen journalisten aanhoudt: een samenwerking tussen de georganiseerde misdaad en de corrupte autoriteiten, en te weinig investeringen in politieonderzoek en de veiligheid van journalisten.

Terwijl het aantal vermoorde journalisten afgelopen jaar is gedaald, is de aantal journalisten dat in gevangenissen zit juist enorm gestegen: van 235 in 2020 naar 365 in 2021. Kijk je naar de 365 journalisten die zijn opgesloten in gevangenissen, dan krijg je een lijstje met andere landen dan als je kijkt naar het aantal vermoorde journalisten. Hier bestaat de top drie uit China, Turkije en Wit-Rusland. De verklaring dat nou juist deze landen in de top drie staan zal niemand verbazen: juist in autoritaire regimes wordt een massaal aantal journalisten gearresteerd als zij zich niet aan de strakke regels – oftewel censuur – van dat land kunnen houden.

Maar ook in democratische landen zoals Nederland, lopen journalisten tegenwoordig veel meer gevaar. Zo blijkt dat meer dan 8 op de 10 (!) journalisten in Nederland wel eens te maken krijgt met een vorm van agressie of bedreiging. Dit is een flinke toename ten opzichte van 6 op 10 journalisten in 2017. Je hoeft het nieuws maar een beetje te volgen en je ziet verschillende nieuwsberichten koppen over journalisten die worden lastiggevallen tijdens het uitvoeren van hun werk. Met de moord op journalist Peter R. de Vries als klap op de vuurpijl. Deze trend van toenemende dreigementen naar journalisten is ook zichtbaar in andere Europese landen. Het is zelfs zo erg dat de persvrijheid op het Europese continent in toenemende mate onder druk staat. Dit komt niet alleen door dreigementen maar ook door intimidatie, tegenwerking, geweldsincidenten, overname van kritische media en de verspreiding van nepnieuws.

Journalisten kunnen duidelijk steeds moeilijker hun werk goed uitoefenen en dat terwijl zij zorgen voor “het recht van eenieder op toegang tot informatie en ideeën”, zoals dat staat aangegeven in artikel 19 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Om nog maar te zwijgen over het feit dat persvrijheid onderdeel is van het recht op vrijheid van meningsuiting, dat zelfs in artikel 7 van onze Grondwet is opgenomen. Het toenemende geweld tegen journalisten is niet alleen voor hen, maar voor iedereen een probleem. Het is een directe aanval op de fundamenten van de rechtsstaat en de mensenrechten.

Kopfoto: Wikimedia Commons, Arifur Rahman, cartoonistarif, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Free_speech.jpg