Komende zomer ben ik van plan om de Vennbahn te fietsen. Dit is een fietspad van Aachen in Duitsland naar Troisvierges in Luxemburg met in totaal een lengte van 125 kilometer. Maar het is niet zomaar een fietspad. Vroeger was het namelijk een belangrijke spoorlijn in het Duitse Rijk. En wist je dat bijna het het hele fietspad tegenwoordig tot België behoort, terwijl het traject ook een deel door Duitsland loopt? Tijd om er meer over te vertellen!

Met de aanleg van de Vennbahn werd in 1882 gestart, in opdracht van het Duitse Rijk. De spoorlijn werd destijds vooral gebouwd vanwege economische redenen. Het was namelijk een belangrijke schakel in het vervoer van ijzer en kolen vanuit de mijnen in Aachen naar Luxemburg. Na de Eerste Wereldoorlog moest Duitsland vanwege het Verdrag van Versailles de districten Eupen en Malmedy aan België geven, waardoor de spoorlijn plotseling door twee landen liep en de grens tussen België en Duitsland meerdere malen doorkruiste. Hoe moest dat opgelost worden? Duitsland vond dat de spoorlijn Duits moest zijn, omdat het immers gebouwd was door de Duitsers. België daarentegen eiste dat de lijn Belgisch eigendom zou worden, omdat de spoorlijn economisch belangrijk zou zijn voor nieuw verkregen regio’s. Niet alleen het deel gelegen in België, maar ook het deel in Duitsland moest volgens de Belgen Belgisch worden. Een internationale commissie gaf België gelijk en vrijwel de gehele Vennbahn werd Belgisch grondgebied. Zo werd er een smalle strook Belgisch grondgebied dwars door Duitsland gecreëerd.

Het onbedoelde maar onvermijdelijke gevolg hiervan was dat vijf gebieden die bij Duitsland hoorden voortaan niet meer fysiek verbonden waren met de rest van Duitsland; het werden dus exclaves. De kleinste van deze vijf was slechts 1,5 hectare groot en bestond slechts uit een huis en een tuin. Zoals je wellicht al een keer op Google Maps hebt gezien, is deze bizarre situatie vandaag de dag nog steeds een feit. Praktische problemen levert het door het Schengen-verdrag echter niet meer op. Dat was vroeger wel anders. Zo waren er douanecontroles aan het begin en einde van de spoorlijn en werden passagiers die naar een Belgische bestemming moesten gescheiden van degenen die naar een Duitse bestemming moesten. Daarnaast kon er zowel met Belgisch als Duits geld betaald worden.

In de Tweede Wereldoorlog herwon Duitsland kortstondig de controle over de Vennbahn. De spoorlijn kreeg echter flink te lijden onder de bombardementen aan het einde van de oorlog en sommige delen werden nooit meer hersteld. Mede hierdoor nam in de jaren die volgden de populariteit van de spoorlijn sterk af. In de jaren ’50 werd het personenvervoer stilgelegd en in de jaren ’80 legde ook het goederenvervoer het loodje. Daarna reed er als toeristische attractie nog een stoomtrein over een deel van de lijn totdat ook dit in 2001 werd stopgezet.

De spoorlijn lag er vervolgens een aantal jaar vervallen en verlaten bij, totdat België, Duitsland en Luxemburg én de Europese Unie de handen ineen sloegen en besloten om van de Vennbahn een fietspad te maken, die in 2013 opende. Doordat het vroeger een spoorlijn is geweest, zijn er vrijwel geen steile beklimmingen, waardoor het ideaal is voor fietsers. Tel daarbij de prachtige omgeving langs rivieren, bossen, ravijnen, voormalige spoorviaducten en tunnels en niet te vergeten de grenzengekte waar de geograaf in mij natuurlijk goed op gaat en ik zie niets anders dan een super leuke tocht voor me! 

Kopfoto: https://www.flickr.com/photos/gunnsteinlye/10562318306/

Andere foto: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Vennbahn.png